Z obszernego raportu GUS „Sytuacja demograficzna Polski do 2024 r.” opublikowanego we wrześniu br. można dowiedzieć się między innymi, że w 2024 r. liczba zgonów nieznacznie spadła w porównaniu z 2023 r. – o 0,5 tys. do poziomu 409 tys. Jest zatem powód do ostrożnego optymizmu w kontekście spadającej wciąż dzietności i malejącej liczby ludności.
Najwyższe natężenie zgonów zanotowano w I kw. 2024 r. Średnia tygodniowa w 2024 r., podobnie jak w 2023 r., wyniosła niespełna 8 tys. W ogólnej liczbie osób zmarłych ok. 52% stanowili mężczyźni. Mediana wieku w 2024 r. wyniosła prawie 77 lat (73 lata dla mężczyzn i 82 lata dla kobiet), podczas gdy w 2000 r. było to 73 lata (odpowiednio 69 lat dla mężczyzn i 78 lat dla kobiet).
Natężenie umieralności jest zróżnicowane również w zależności od płci i wieku. Począwszy od najmłodszych grup wieku ludności, widoczna jest nadumieralność mężczyzn, tj. współczynniki zgonów dla mężczyzn są wyższe niż dla kobiet. W grupie wieku 1–4 lata wielkości współczynników są niewielkie (dla dziewczynek ok. 1,5, a dla chłopców 1,6 zgonów na 10 tys. ludności danej płci), ale dla wieku ok. 20–44 lata stają się trzykrotnie wyższe dla mężczyzn, w tym dla grupy 25–29 lat różnica sięga prawie cztery razy (2,6 do 9,9). Wraz ze wzrostem wieku natężenie zgonów także staje się coraz wyższe – a w najstarszych rocznikach wieku rośnie wręcz lawinowo. Również wielkości współczynników dla płci zaczynają się wyrównywać – na każde 10 tys. mężczyzn w wieku co najmniej 85 lat w ciągu roku umarło ich ponad 1600, a wśród kobiet – ponad 1400.
Głównymi przyczynami zgonów w 2024 r. były choroby układu krążenia i choroby nowotworowe, obie grupy odpowiadały za blisko 62% wszystkich zgonów. W stosunku do 2023 r. udział ten zmniejszył się o 2 pkt. proc. Niekorzystnym zjawiskiem jest utrzymująca się na wysokim poziomie liczba zachorowań i zgonów w wyniku chorób nowotworowych; na początku lat 90. XX w. nowotwory złośliwe były przyczyną niespełna 20% wszystkich zgonów, a w 2024 r. – już blisko 24%. Natomiast maleje udział zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia z 52% w 1990 r. do blisko 35% obecnie. Kolejnymi istotnymi przyczynami zgonów są choroby układu oddechowego oraz urazy i zatrucia, stanowiące łącznie prawie 13% wszystkich zgonów.
Zróżnicowanie przyczyn zgonów według płci i wieku. Wśród mężczyzn poniżej 50. roku życia (0–49 lat) najczęstszymi przyczynami zgonów są przyczyny zewnętrzne, czyli skutki urazów/wypadków i zatruć. Z powodu tych przyczyn umiera prawie co trzeci z nich, a w grupie wieku 15–24 lata przyczyny zewnętrzne odpowiadają aż za ponad 60% zgonów mężczyzn. Stosunkowo mniej zgonów przyczyny te powodują wśród osób starszych. Mężczyźni od 50. roku życia umierają przede wszystkim na choroby układu krążenia (ponad 33%) i udział tych zgonów systematycznie rośnie wraz z wiekiem.
Dla młodych kobiet najgroźniejsze są nowotwory złośliwe – blisko 1/3 wszystkich zgonów kobiet w tym wieku, ale już wśród kobiet w wieku 45–49 lat udział zgonów w wyniku nowotworów złośliwych przekracza 40%. Wśród kobiet w wieku 50 lat i więcej najczęstszą przyczyną zgonów są choroby układu krążenia – odsetek ponad 40%. Taka struktura zgonów według najważniejszych grup przyczyn utrzymuje się w Polsce od wielu lat.
Jeśli chodzi o trwanie życia, w 2024 r. wyniosło w przypadku mężczyzn 74,93 roku, zaś w przypadku kobiet 82,26 roku. Umieralność w stosunku do 2023 r. zmniejszyła się dla obu płci, przez co wartości oczekiwanej długości trwania życia wzrosły o 0,3 roku zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn.
Polecam lekturze cały raport GUS, ponieważ danych w nim opublikowanych nie sposób kwestionować w rozmowie z osobą zainteresowaną zawarciem ubezpieczenia na życie.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
