12 czerwca 2020 r. weszło w życie rozporządzenie ministra finansów z 6 maja 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania czynności agencyjnych (opublikowane w Dzienniku Ustaw z 12 maja 2020 pod pozycją 846).
Rozporządzenie wniosło dwie istotne zmiany do treści obecnie obowiązującego aktu prawnego.
Wyłączenie ochrony dla kar umownych
Z katalogu wyłączeń został usunięty zapis o braku ochrony dla szkód polegających na zapłacie kar umownych, natomiast został dodany w § 2 ust. 3 a), który wyłącza ochronę ubezpieczeniową dla kar umownych, wynikających z działania podjętego w okresie ubezpieczenia lub zaniechania działania w tym okresie, w związku z wykonywaniem przez ubezpieczonego czynności agencyjnych.
Wprowadzenie tego precyzującego zapisu nie wydaje się zasadne w kontekście pozostałych zapisów rozporządzenia. Ustawodawca nie uwzględnił odmiennego stanowiska, które było składane w ramach konsultacji o charakterze publicznym.
Zwiększenie sumy gwarancyjnej
Kolejną zmianą jest zwiększenie minimalnej sumy gwarancyjnej do wysokości:
- 1 300 380 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte umową ubezpieczenia oraz
- 1 924 560 euro w odniesieniu do wszystkich takich zdarzeń
(uprzednio 1 250 618 oraz 1 875 927 euro).
Powyższa zmiana wynika z rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/1935 z 13 maja 2019 r. zmieniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/97 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dostosowujących kwotę bazową w euro, dotyczących ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu i zdolności finansowej pośredników ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.
Zmiana ta jest związana bezpośrednio ze wzrostem europejskiego wskaźnika cen konsumpcyjnych publikowanego przez Eurostat, który w okresie 1 stycznia 2013 – 31 grudnia 2017 dla Unii wzrósł o 4,03%. Tym samym zwiększone zostały stopy bazowe i w konsekwencji wysokość limitów. Rozporządzenie delegowane stosuje się od 12 czerwca 2020 r. we wszystkich państwach członkowskich.
Wiedza dotycząca pochodzenia, wysokości i zmiany sum gwarancyjnych w obowiązkowych ubezpieczeniach dla pośredników ubezpieczeniowych może się przydać podczas egzaminów o charakterze dystrybucyjnym.
Na pytanie o przyczynę różnic w wysokości sum gwarancyjnych dla pośredników ubezpieczeniowych czy wielokrotnie niższych, jak np. dla radców prawnych czy adwokatów, zdający wielokroć powołują się na ocenę ryzyka, a nie źródło prawa, na podstawie którego rozporządzenie zostało oparte.
Samo rozporządzenie nie wystarczy
Przy ustalaniu odpowiedzialności z obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania czynności agencyjnych nie wystarczy lektura treści samego rozporządzenia, które myląco w §1 podaje, iż określa szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia.
Niezbędne jest studiowanie co najmniej zapisów ustawy z 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń; ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz przepisów Kodeksu cywilnego.
Dla przykładu, zgodnie z art. 20 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń agenci ubezpieczeniowi wykonujący czynności agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń odpowiadają za szkody powstałe z tytułu wykonywania tych czynności wyrządzone klientowi lub osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji ubezpieczeniowej. Jednak w tej kategorii nie mieszczą się zakłady ubezpieczeń.
Można wspomnieć, że w przypadku brokerów nastąpiło rozszerzenie legitymacji prawnej podmiotów uprawnionych. Brokerzy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, obejmującemu szkody wyrządzone klientowi, osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia lub umowy gwarancji, zakładowi ubezpieczeń lub zakładowi reasekuracji.
Jednocześnie obowiązkowe ubezpieczenie OC z tytułu wykonywania czynności agencyjnych zgodnie z art. 4 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych znajduje się w katalogu ubezpieczeń wynikających z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia.
Zgodnie z art. 11 ust 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej, o którym mowa w art. 4 pkt 4, obejmuje również szkody wyrządzone w wyniku rażącego niedbalstwa ubezpieczonego lub osób, za które ponosi on odpowiedzialność. Odmiennie natomiast niż w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz ubezpieczenia OC rolników (art. 9 ust. 2) ochrona nie obejmuje szkód wyrządzonych umyślnie przez ubezpieczającego lub osoby, za które ponosi on odpowiedzialność.
Niezależnie więc od wyłączeń określonych w treści rozporządzenia (szkody wyrządzone osobom zatrudnionym, szkody w mieniu osób bliskich, kary umowne, szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, aktów terroru) przy ustalaniu odpowiedzialności z obowiązkowego ubezpieczenia OC z tytułu wykonywania czynności agencyjnych należy badać pozostałe źródła prawa.
Odpowiedzialność prawna
Odrębnym zagadnieniem jest również kwestia odpowiedzialności prawnej agenta ubezpieczeniowego, która jest szersza w stosunku do zakresu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe z tytułu wykonywania działalności agencyjnej (odpowiedzialność prawna to w uproszczeniu odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna).
Ubezpieczenia obowiązkowego nie można rozszerzyć o ryzyka administracyjno-karne, gdyż byłoby to niezgodne z jego istotą (wypłata odszkodowania z tytułu takiej szkody powodowałaby zmniejszenie sumy gwarancyjnej, co nosi znamiona umownego ograniczenia przez zakład ubezpieczeń wypłaty odszkodowań).
Obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania czynności agencyjnych nie obejmuje więc ochroną wszelkich ryzyk związanych z ryzykiem prowadzonej działalności i wydaje się niezbędnym zawarcie dodatkowego ubezpieczenia dobrowolnego.
Andrzej Wysmułek
dyrektor Departamentu Ubezpieczeń Odpowiedzialności Cywilnej w InterRisk
