Od niedawna sędziowie mają do dyspozycji narzędzie, które pokaże im, jakie zadośćuczynienia orzekano za śmierć osoby najbliższej w podobnych przypadkach. Kalkulator zadośćuczynień ma na celu ułatwić pracę orzeczniczą, a ostatecznie doprowadzić do większej przewidywalności wyroków w sprawach o zadośćuczynienie.
Zadośćuczynienie na rzecz najbliższych członków rodziny precyzuje art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego. Stanowi on, iż sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Zakresem świadczenia według powyższego artykułu objęty jest zatem uszczerbek niemajątkowy doznany przez najbliższych członków rodziny zmarłego w następstwie jego śmierci, a kompensacie podlega doznana krzywda, w szczególności zaś cierpienie bliskich, ból czy wreszcie poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny.
Należy zwrócić uwagę, iż cechą charakterystyczną takiej szkody jest jej niewyrażalność w pieniądzu, gdyż niemożliwością jest oszacowanie jej wielkości. Z powyższych względów rozmiar krzywdy powinien być każdorazowo badany indywidualnie. Kwota musi być adekwatna do doznanej przez poszkodowanego krzywdy. Indywidualizm ten nie może jednocześnie prowadzić do arbitralności rozstrzygnięć sądowych i niczym nieograniczonej swobody w zasądzaniu zadośćuczynień.
Wysokość zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej powinna być „odpowiednia”, co oznacza, że nie jest możliwe wykreowanie pewnego stałego i niezmiennego miernika, który określałby, jak kwotowo doznana krzywda powinna się przekładać na konkretne sumy, bowiem zawsze to okoliczności konkretnego przypadku będą decydujące.
Kryteria przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia
Sama śmierć osoby najbliższej nie stanowi wystarczającej przesłanki do zasądzenia zadośćuczynienia. Niezbędne jest wykazanie związanych z tym konsekwencji w postaci cierpień psychicznych i fizycznych (bólu, smutku, poczucia osamotnienia, żalu itd.). Przy czym cierpienia te nie muszą mieć charakteru trwałego, choć czas ich trwania i doniosłość determinują niewątpliwie wysokość zadośćuczynienia. Na oszacowanie „odpowiedniej” kwoty zadośćuczynienia wpływ ma głównie długotrwałość cierpień psychicznych, ich przełożenie się na inne dziedziny życia, osłabienie energii życiowej, intensywność więzi emocjonalnej ze zmarłym, wycofanie z życia towarzyskiego, trudności z ułożeniem życia na nowo. Oczywiście należy wskazać, iż inaczej też będzie kształtowała się sytuacja uprawnionego będącego dzieckiem, mężem czy też np. rodzicem zmarłego.
Kalkulator jako narzędzie pomocnicze
Nowe narzędzie po uprzednim wybraniu parametrów sprawy przeanalizuje orzeczenia w podobnych sytuacjach, wskaże medianę zasądzonych zadośćuczynień. Mając na uwadze, że wysokość zadośćuczynienia zasądzona w innych sprawach nie może stanowić dodatkowego kryterium miarkowania zadośćuczynienia, ale jedynie pewną orientacyjną wskazówkę, uznać należy, że kryterium to może mieć jednak znaczenie o tyle, o ile pozwala ocenić, czy na tle innych, podobnych przypadków, zadośćuczynienie nie powoduje powstania rażących dysproporcji, tj. czy nie stanowi kwoty zbyt wygórowanej, czy też nadmiernie zaniżonej. W tym zakresie należy kalkulator uznać jako narzędzie przydatne, ale jedynie pomocnicze w ustalaniu wysokości zadośćuczynienia.
Konrad Sikorski
Kancelaria Strażeccy, Jaliński i Wspólnicy
