PIU: Liczba wykrytych fraudów rośnie, gdyż ubezpieczyciele coraz skuteczniej z nimi walczą

37 815 – tyle przypadków wyłudzeń odszkodowań i świadczeń wykryto w 2023 roku na polskim rynku ubezpieczeń. To o ponad 18% więcej niż w roku poprzednim. Ich łączna wartość wyniosła 452 mln zł, co oznacza wzrost o 11% r/r. Większość prób oszustwa dotyczyło ubezpieczeń majątkowych. Z kolei w ubezpieczeniach na życie co drugie przestępstwo dotyczyło leczenia szpitalnego lub operacji chirurgicznej – wynika z najnowszego raportu Polskiej Izby Ubezpieczeń na temat przestępczości ubezpieczeniowej w 2023 r.

PIU zauważa, że pomimo takich czynników, jak wysoka inflacja i spowolnienie gospodarcze, które skłaniają przestępców do częstszego sięgania po środki z instytucji finansowych, nie obserwuje się jednak znaczącego wzrostu przestępczości. Od lat jej poziom jest stabilny, a w niektórych obszarach spada. W ocenie Izby wzrost liczby i wartości ujawnionych przestępstw w porównaniu do 2022 r. może więc wynikać również z coraz lepszej wykrywalności.

Zdecydowana większość ujawnianych przestępstw to usiłowania wyłudzeń. W 2023 r. zakłady zidentyfikowały 32 405 takich przypadków, opiewających na kwotę 368,22 mln zł. Samych wyłudzeń było ponad sześciokrotnie mniej (5410), a ich wartość wyniosła 83,92 mln zł.

Przestępczość w ubezpieczeniach na życie

Z raportu zatytułowanego „Analiza danych dotyczących przestępstw ubezpieczeniowych ujawnionych w 2023 roku”, opracowanego przez dr. Piotra Majewskiego z Komisji ds. Przeciwdziałania Przestępczości Ubezpieczeniowej, wynika, że w dziale I zidentyfikowano 9848 prób dokonania wyłudzeń na łączną kwotę 62,81 mln zł (51,66 mln zł rok wcześniej). Procentowy udział przestępczości ubezpieczeniowej w świadczeniach wypłacanych w dziale I wyniósł 0,39% (0,274%). Ten wzrost jest efektem rosnącej skuteczności zakładów w zwalczaniu fraudów. Dzięki postępującej informatyzacji sektora medycznego i możliwości dostępu do historii leczenia ubezpieczyciele coraz szybciej i skuteczniej są w stanie weryfikować roszczenia klientów i eliminować dotychczasowe metody działania sprawców.

Statystyki wyłudzeń w dziale I w 2023 r. (źródło: PIU)

Coraz trudniej oszukać „na zgon”

W ubezpieczeniach na życie co drugie przestępstwo dotyczyło leczenia szpitalnego lub operacji chirurgicznej (5224 przypadki). Są to przestępstwa o niewielkiej wartości – średnio 1,2 tys. zł. Chcąc wyłudzić świadczenie sprawcy podają nieprawdziwe informacje o stanie zdrowia oraz okolicznościach zaistnienia urazu czy choroby. Podczas zgłoszenia szkody, aby uwiarygodnić swoją wersję okoliczności i zakresu szkody, przesyłają sfałszowaną dokumentację medyczną. Niekiedy posługują się dokumentami poświadczającymi autentyczny uraz, do którego doszło dużo wcześniej.

Wartościowo najpoważniejsze były szkody dotyczące zgonów. Dotyczyły one co piętnastego przestępstwa. Stanowiły łącznie ponad połowę wartości ujawnionych przestępstw.

PIU zwraca uwagę, że próby wyłudzeń w tym obszarze dotyczą zarówno zdarzeń zaistniałych, jak i upozorowanych. Sprawcy zawierają umowy już po śmierci ubezpieczonego lub ubezpieczają osoby w terminalnej fazie choroby. Zdarza się, że zgony zostały upozorowane przez fałszowanie dokumentacji. Średnia wartość takiego przestępstwa to 50 tys. zł, choć zdarzają się też oszustwa opiewające na kilkaset tysięcy złotych. Mimo to udział zgonów w ogólnej sumie przestępstw spada, dzięki rosnącej skuteczności zakładów w identyfikacji wyłudzeń. Co roku udaremniają one przypadki na kwoty wielu milionów złotych.

Oszuści chętnie wyłudzają prowizje

90% ujawnianych przestępstw to usiłowania wyłudzeń. W 2023 r. zakłady z działu I zidentyfikowały 8949 takich przypadków, opiewających na kwotę 56,55 mln zł. Wyłudzeń było zaledwie 899, a ich wartość wyniosła 6,26 mln zł.

W minionym roku ubezpieczyciele życiowi wykryli też 253 przestępstwa o innym charakterze. Opiewały one na kwotę 7,53 mln zł. Aż 200 z nich o wartości ponad 5 mln zł to przypadki wyłudzania prowizji za pozornie zawarte umowy ubezpieczenia. Chodzi o sytuacje, w których przestępcy zawierali umowy na wysokie kwoty na dane podstawionych lub fikcyjnych osób. Polisy pozostawały aktywne do momentu wypłaty wysokiej prowizji dla pośrednika, który działał w porozumieniu ze sprawcą. Następnie klient odstępował od umowy lub składki już nie wpływały, a prowizja nie została zwrócona.

Przestępczość ubezpieczeniowa w „majątku”

Z kolei w ubezpieczeniach majątkowych zidentyfikowano 29 967 prób dokonania wyłudzeń na łączną kwotę 389,33 mln zł. Procentowy udział przestępczości ubezpieczeniowej w świadczeniach wypłacanych w dziale II wyniósł 1,39%.

Najczęstszym i najbardziej kosztownym przestępstwem w ubezpieczeniach majątkowych są wyłudzenia z ubezpieczeń komunikacyjnych OC i AC – 71,5%. Ich kwota odpowiada 78,9% wartości wszystkich przestępstw w dziale II. Średnia wartość fraudu w OC posiadaczy pojazdów mechanicznych to 10,6 tys. zł w przypadku szkód na mieniu oraz 41,6 tys. zł w przypadku szkód na osobie. W AC średnia wynosi 17,6 tys. zł.

Metody przestępcze ewoluują

Autorzy raportu zauważają, że metody przestępstw w ubezpieczeniach komunikacyjnych są dobrze rozpoznane przez ubezpieczycieli. Zjawisko jednak nieustannie ewoluuje. W ostatnich latach zauważalne są nowe jego aspekty:

• rośnie udział obcokrajowców zaangażowanych przez grupy przestępcze jako kierujący i poszkodowani w celowo powodowanych kolizjach;
• grupy przestępcze urządzają „polowania” na trasach szybkiego ruchu i w miejscach „kolizjogennych”, np. na rondach;
• rośnie liczba wypożyczalni drogich pojazdów sportowych i luksusowych, których klienci powodują wiele sfingowanych szkód;
• nasila się zjawisko wynajmowania osobom trzecim leasingowanych pojazdów luksusowych, które ulegają szkodom np. podczas nielegalnych wyścigów;
• handluje się roszczeniami z ubezpieczeń komunikacyjnych, nie tylko w zakresie pojazdów zastępczych. Osoby skupujące roszczenia często rozszerzają szkody o fikcyjnie poniesione straty;
• podszywanie się pod klienta i roszczenia dotyczące dopłat do szkód przed okresem przedawnienia.

Oszustwa w celu obniżenia wartości składki za OC

Ponadto zorganizowane grupy z krajów, w których koszty ubezpieczeń są dużo wyższe niż w Polsce, rejestrują i ubezpieczają w Polsce swoje pojazdy, a te są użytkowane wyłącznie za granicą. Dotyczy to nawet skuterów. Informacje na temat miejsca i sposobu użytkowania tych pojazdów są zatajane przy zawieraniu takich umów, a pojazdy są rejestrowane na firmy lub obywateli z Polski. Raport wskazuje, że niektóre włoskie miasta są wręcz zdominowane pojazdami z polskimi rejestracjami.

Bazy danych ułatwiają walkę z oszustami

Walkę z fraudami ułatwiają zakładom baza danych Ośrodka Informacji UFG oraz Zintegrowana Platforma Identyfikacji i Weryfikacji Zjawisk Przestępczości Ubezpieczeniowej Funduszu. Dzięki nim ubezpieczyciele mogą porównywać okoliczności i cechy szkód, w tym także powiązania między ich uczestnikami. Ułatwia to wykrywanie podejrzanych szkód z udziałem pojazdów i osób, które często i celowo biorą udział w kolizjach.

Autorzy raportu wskazują, że jednym ze sposobów na wykrywanie przypadków przestępczości ubezpieczeniowej jest wyszukiwanie tzw. symptomów sugerujących możliwość popełnienia przestępstwa. Jednym z nich jest znacznie podwyższona częstość szkód przypadających na polisę, pojazd lub osobę. Jako przykład PIU przytacza dane za lata 2021–2023, kiedy to w Polsce z ponad 90 mln polis OC i 22 mln szt. AC wytypowano:

• 11,7 tys. polis OC, z których zgłoszono po 4 szkody, a z blisko 8,5 tys. zgłoszono 5 i więcej szkód;
• ponad 1,4 tys. pojazdów uległo dwóm szkodom całkowitym z ubezpieczenia OC;
• około 2,5 tys. pojazdów o wartości ponad 200 tys. zł. uległo szkodzie całkowitej lub zostało zgłoszonych jako skradzione w ciągu pierwszych 30 dni po zawarciu umowy ubezpieczenia AC;
• 10 tys. osób zostało poszkodowanych w 6 do 10 szkodach z ubezpieczeń komunikacyjnych. Ponadto 1,1 tys. osób było poszkodowanych w 11 do 20 szkodach.

Wytypowane w ten sposób szkody podlegają szczegółowej weryfikacji pod kątem zasadności złożonego roszczenia. Pozwala to ubezpieczycielom skoncentrować się na tych podmiotach, u których występuje wysokie prawdopodobieństwo wyłudzenia.

Sposób na „zalanie drogiego mienia”

Częste przypadki przestępstw odnotowuje się też w takich produktach, jak inne ubezpieczenia OC, ubezpieczenia turystyczne i assistance oraz ubezpieczenia mieszkań i domów. W tych ostatnich oszuści najczęściej poszerzają zakres autentycznej szkody, np. zalania czy kradzieży z mieszkania, poprzez deklarowanie większej liczby i wartości zniszczonych czy utraconych przedmiotów. Najczęściej jest to elektronika użytkowa, coraz częściej także markowe ubrania, galanteria oraz drogie rowery. W celu wyłudzenia podawane są nieprawdziwe okoliczności zaistnienia szkody, fałszowana jest dokumentacja fotograficzna oraz dowody zakupu. Przeciętna wartość takich przestępstw to kilka tysięcy złotych. Wyłudzenia świadczeń assistance dotyczą głównie produktów związanych z turystyką (utrata dokumentów czy bagażu). Oprócz tego pojawiają się przypadki związane z chęcią nieodpłatnego pozyskania pojazdu zastępczego oraz z naprawą sprzętu elektronicznego. Z kolei w OC w życiu prywatnym rzekomo poszkodowani zgłaszają nieprawdziwe informacje dotyczące strat i okoliczności ich powstania. Tego typu przestępstwa realizowane są w porozumieniu z ubezpieczonymi, którzy potwierdzają takie fikcyjne okoliczności lub skutki szkód. Rzekomymi sprawcami takich szkód są często np. dzieci lub zwierzęta ubezpieczonego.

Najpopularniejsze cele przestępców w dziale II  (źródło: PIU)

Cały raport

Artur Makowiecki

news@gu.com.pl