24 lutego 2022 r. to data, która na zawsze zmieniła życie w Ukrainie. Wojna stała się faktem, a emocje, takie jak lęk o życie bliskich, niepewność, gniew i nienawiść do agresora, towarzyszą codziennie każdemu mieszkańcowi. Dziś możliwe jest już spojrzenie wstecz i ocena, jak sektor ubezpieczeń odpowiedział na wyzwania, przed którymi stanął.
Od pierwszych dni wojny ukraińska branża ubezpieczeniowa musiała skoncentrować się na zapewnieniu bezpieczeństwa pracownikom, przeniesieniu biur, ochronie danych oraz zabezpieczeniu zasobów technicznych. W marcu i kwietniu 2022 r. działalność biznesowa niemal zamarła, co doprowadziło do gwałtownego spadku składek ubezpieczeniowych w większości segmentów.
W marcu 2022 r. składki spadły o 52% w porównaniu z analogicznym miesiącem 2021 r., jednak już w maju zaczął się proces odbudowy – składki zmniejszyły się jedynie o 14% w porównaniu z rokiem poprzednim. Według danych Narodowego Banku Ukrainy (NBU) w 2023 r. nastąpił wzrost składek o 12,4%, głównie z powodu inflacji.
Ograniczenia walutowe a współpraca z międzynarodowymi reasekuratorami
W ramach działań antykryzysowych Ukraina wprowadziła w lutym 2022 r. restrykcje walutowe, które uniemożliwiły rozliczenia z zagranicznymi reasekuratorami. Dzięki współpracy i wyrozumiałości międzynarodowych partnerów udało się utrzymać programy reasekuracyjne w ograniczonym zakresie.
Począwszy od 2023 r., restrykcje te zaczęto łagodzić, umożliwiając rozliczenia z zagranicznymi partnerami dla firm spełniających określone wymogi finansowe i transparentnościowe. Efektem tego był wzrost składek przekazywanych międzynarodowym reasekuratorom o 16% w pierwszych dziewięciu miesiącach 2023 r.
Ułatwienia regulacyjne oraz adaptacja sektora ubezpieczeń
W marcu 2022 r. NBU wprowadził wiele ułatwień regulacyjnych, które pozwoliły ubezpieczycielom szybko dostosować działalność do wojennych realiów. Doświadczenia zdobyte w czasie pandemii Covid-19 przyspieszyły wdrożenie zdalnych procesów, co okazało się kluczowe w początkowych miesiącach wojny.
Latem 2022 r. rynek powrócił do częściowej działalności, a stopniowe ożywienie gospodarcze wsparło wzrost składek. W pierwszej połowie 2024 r. odnotowano 3,6% wzrostu składek przypisanych brutto w porównaniu z tym samym okresem 2023 r.
Wzrost popytu na Zieloną Kartę
Wojna zmusiła miliony Ukraińców do ucieczki za granicę, co znacząco zwiększyło zainteresowanie Zieloną Kartą, które to ubezpieczenie pokrywa odpowiedzialność cywilną podczas pobytu poza granicami kraju.
W 2022 r. składki z tego tytułu wzrosły o 124,7% i osiągnęły 102 mln euro. Rok później wartość składek wzrosła o kolejne 25,4%, osiągając 118,2 mln euro. Obecnie popyt na Zieloną Kartę się stabilizuje – w pierwszym półroczu 2024 r. odnotowano nieznaczny spadek liczby wniosków o 1,2%.
Straty spowodowane dronami i atakami rakietowymi
Intensywne ataki rakietowe i dronowe wymusiły na ubezpieczycielach poszerzenie oferty o produkty obejmujące ryzyka związane z wojną, w tym szkody osobowe, zniszczenia mienia i pojazdów. W 2022 r. gromadzenie danych o stratach umożliwiło firmom przygotowanie nowych polis dostosowanych do potrzeb związanych z ochroną życia, zdrowia oraz mienia.
Jesienią 2022 r. pojawiły się na rynku ubezpieczenia indywidualne, a od 2023 r. oferowane są także polisy dla małych i średnich firm. Ochrona obejmuje wybrane ryzyka wojenne, choć wyłączone są obszary bezpośrednich działań zbrojnych lub zlokalizowane blisko frontu. Polisy te przewidują pokrycie szkód do 35 tys. euro dla życia i zdrowia, do 50 tys. euro dla nieruchomości oraz w granicach wartości rynkowej pojazdu.
Przerwy w dostawach prądu a działalność gospodarcza
Trwające od jesieni 2022 do końca zimy 2023 r. przerwy w dostawach prądu spowolniły tempo ożywienia gospodarczego, najbardziej wpływając na sektor usług publicznych, handel detaliczny oraz gastronomię.
Sektor ubezpieczeń, wcześniej dostosowany do pracy zdalnej, odczuł ten wpływ w ograniczonym stopniu, co pozwoliło na zachowanie ciągłości usług w większości firm.
Stopniowe przywracanie wymagań regulacyjnych
Dzięki zdolności sektora do szybkiej adaptacji do wojennych warunków NBU rozpoczął proces przywracania pełnych wymogów regulacyjnych, aby zapewnić stabilność rynku. Wzrost wymogów dotyczy transparentności struktury właścicielskiej oraz poprawy wypłacalności ubezpieczycieli.
W ramach integracji z Unią Europejską ukraiński system ubezpieczeniowy dostosowuje się również do standardów europejskich poprzez implementację przepisów dyrektywy 2009/138/WE oraz dyrektywy 2016/97/UE.
Zmniejszenie liczby ubezpieczycieli działających w Ukrainie
Ukraiński rynek ubezpieczeniowy przeszedł znaczną transformację, dostosowując się do trudnej rzeczywistości wojennej. Od 2021 r. liczba firm ubezpieczeniowych spadła z 208 do 90.
Według raportu NBU z lipca 2024 r. ukraińska gospodarka, mimo ogromnych strat, wykazała zdolność do adaptacji i przetrwania. Sektor ubezpieczeń, choć znacząco zmniejszył liczbę graczy, kontynuuje działalność, dostosowując się do zmieniających się warunków i wspierając proces odbudowy gospodarki.
Denis Jastrieb
prezes Narodowego Stowarzyszenia Ubezpieczycieli Ukrainy
