Planowanie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Proces restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (dalej: RUL) dotyczy zakładów ubezpieczeń, które nie są w stanie samodzielnie przywrócić swojej wypłacalności i stabilności finansowej. Decyzje o uruchomieniu odpowiedniej procedury podejmowane są wówczas, gdy organ nadzoru po konsultacjach z organem ds. RUL uznają, że zakład znajduje się na progu upadłości.

Kluczowe przesłanki do podjęcia decyzji o uruchomieniu procedury to m.in.:

• naruszenie przez zakład wymogu kapitałowego lub prawdopodobieństwo takiego naruszenia oraz brak racjonalnych perspektyw przywrócenia sytuacji zgodności,
• sytuacja, w której zakład narusza zobowiązania prawne wynikające z przepisów ustawowych lub przestał spełniać warunki uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej,
• wartość aktywów zakładu ubezpieczeń jest niższa niż wartość zobowiązań lub istnieją obiektywne przesłanki pozwalające stwierdzić, że do takiej sytuacji wkrótce dojdzie.
• zakład utracił zdolność do spłacania długów lub innych zobowiązań, w szczególności dokonywania płatności na rzecz ubezpieczonych lub beneficjentów,
• zakład wymaga nadzwyczajnego publicznego wsparcia finansowego.

Podjęcie przez organ ds. RUL działania w ramach procedury powoduje, że organ ten staje się odpowiedzialny za jej skuteczne przeprowadzenie – organ nadzoru powstrzymuje się od podejmowania jakichkolwiek działań w odniesieniu do zakładu objętego restrukturyzacją.

Z uwagi na to, że podjęcie działania restrukturyzacyjnego może zakłócać prawa akcjonariuszy, wszelkie środki restrukturyzacyjne mogą być stosowane jedynie wobec zakładów na progu upadłości i tylko wtedy, jeśli jest to niezbędne do osiągnięcia celu w interesie ogólnym, w szczególności – dla ochrony zbiorowego interesu ubezpieczających i beneficjentów. Koszty ponoszone w ramach procesu muszą być ograniczone do minimum, aby wierzyciele byli traktowani w sposób uczciwy.

Plany restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Organ ds. RUL, po konsultacji z organem nadzoru, sporządzają plany RUL. Celem jest objęcie ich zakresem co najmniej 40% rynku ubezpieczeń na życie (w odniesieniu do rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto) oraz 40% rynku ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie (w odniesieniu do składki przypisanej brutto). Plany są tworzone dla zakładów wybieranych nie tylko na podstawie ich wielkości – muszą objąć w pierwszej kolejności te z zakładów, które pełnią funkcję krytyczną lub w odniesieniu do których uporządkowany proces restrukturyzacji byłby w interesie publicznym. Mimo że plany przygotowywane są przez organ ds. RUL, zakłady ubezpieczeń zobowiązane są do współpracy i udostępniania niezbędnych danych.

W planie RUL ocenia się nie tylko sytuację finansową i strukturalną, ale także analizuje operacyjną wykonalność RUL, aby ostatecznie określić odpowiednie strategie wraz z powiązanymi instrumentami RUL. Plan restrukturyzacji musi zawierać m.in.:

• główne informacje o przedsiębiorstwie oraz wszelkich istotnych zmianach od czasu przedłożenia poprzedniej wersji planu,
• informację o funkcjach krytycznych oraz kluczowych liniach biznesowych, plan ich wydzielenia oraz zapewnienia ich ciągłości w sytuacji upadłości zakładu,
• wskazanie aktywów, które mogłyby służyć jako zabezpieczenie,
• opis strategii restrukturyzacji dla różnych scenariuszy oraz harmonogramów ich realizacji, potencjalne przeszkody dla skutecznej restrukturyzacji oraz plan finansowania procesu (przy założeniu braku nadzwyczajnego wsparcia publicznego),
• opis zależności operacyjnych oraz systemów niezbędnych do utrzymania ciągłości działania,
• plan komunikacji z kluczowymi interesariuszami, w tym z mediami i opinią publiczną.

Proces restrukturyzacji musi być oparty na rzetelnej wycenie aktywów i zobowiązań zakładu ubezpieczeń. Organy ds. RUL przeprowadzają dwie kluczowe wyceny: pierwszą, w celu oceny warunków do wszczęcia procesu, oraz drugą – po podjęciu decyzji o restrukturyzacji, która stanowi podstawę do zastosowania odpowiednich instrumentów.

Instrumenty restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji

Dyrektywa IRRD przewiduje pięć podstawowych instrumentów, które można zastosować w procesie RUL:

1. Wygaszenie portfela przy zachowaniu wypłacalności.W przypadku zastosowania tego instrumentu organy nadzoru zapewniają, aby zakład, spełniając minimalny wymóg kapitałowy i podlegając ogólnym zasadom nadzoru ubezpieczeniowego, był w stanie utrzymać odpowiednio wyszkolony personel i w sposób uporządkowany kontynuował działalność ubezpieczeniową (bez zawierania nowych umów ubezpieczenia), aż do czasu wygaszenia portfela.
2. Wydzielenie aktywów i zobowiązań. Instrument polega na przeniesieniu aktywów, praw lub zobowiązań zakładu do co najmniej jednego podmiotu zarządzającego aktywami i zobowiązaniami. Podmiot taki zarządza przeniesionymi portfelami w taki sposób, aby zmaksymalizować ich wartość w drodze sprzedaży lub uporządkowanej likwidacji.
3. Zbycie działalności. Instrument polega na przeniesieniu na nabywcę akcji lub innych instrumentów właścicielskich, a także wszystkich lub niektórych aktywów, praw i zobowiązań zakładu objętego restrukturyzacją. W takim przypadku organy ds. RUL podejmują działania mające na celu zapewnienie, że przeniesienie odbędzie się na warunkach rynkowych, na podstawie uczciwej, ostrożnej i realistycznej wyceny.
4. Zakład pomostowy. Podobnie jak w przypadku zbycia działalności, instrument polega na przeniesieniuakcji lub innych instrumentów właścicielskich, a także wszystkich lub niektórych aktywów, praw i zobowiązań zakładu objętego restrukturyzacją. W tym przypadku przenoszone są one na zakład pomostowy. Zakład taki jest osobą prawną, która jest własnością co najmniej jednego organu publicznego (np. organ ds. RUL lub ubezpieczeniowy system gwarancyjny) i został stworzony w celu przeprowadzenia RUL i sprzedaży objętej tym procesem jednostki.
5. Umorzenie lub konwersja. Instrument ten można zastosować w celu dokapitalizowania podmiotu, tak aby można było zastosować np. instrument wygaszenia portfela przy zachowaniu wypłacalności lub aby obniżyć kwotę należności (roszczeń ubezpieczeniowych lub instrumentów dłużnych), które są przenoszone do zakładu pomostowego. Pewne rodzaje zobowiązań (np. wobec pracowników, instytucji kredytowych czy też wynikające z ubezpieczenia OC ppm) są wyłączone z zakresu stosowania instrumentu umorzenia lub konwersji.

Dzięki wdrożeniu precyzyjnych procedur, instrumentów oraz ścisłej współpracy między zakładami ubezpieczeń a odpowiednimi organami możliwe jest ograniczenie negatywnych skutków upadłości oraz zabezpieczenie interesów klientów i stabilności rynku. Dyrektywa IRRD wyznacza jasne ramy działania, które mają zapewnić, że proces RUL będzie przeprowadzany w sposób sprawiedliwy, transparentny i efektywny.

Katarzyna Dąbrowska
Partner Associate, Financial Industry Risk and Regulatory, Deloitte

Adam Pasternak-Winiarski
Partner Associate, Actuarial & Insurance Solutions