Ponieważ lektura internetowych forów i witryn prowadzi do sprzecznych wniosków, postanowiłem opisać skutki „cesji leasingu” dla umowy ubezpieczenia OC pojazdu. Sprawa jest niezwykle istotna, przede wszystkim z uwagi na ochronę uczestników ruchu drogowego, której służy zasada ciągłości ochrony ubezpieczeniowej.
Cesja leasingu to skrót językowy, pod którym kryje się zawarcie umowy przeniesienia praw i obowiązków z umowy leasingu na nowego leasingobiorcę. W jej ramach mieści się zarówno przejęcie długu, jak i cesja praw. A co się dzieje wtedy z umową ubezpieczenia OC?
„Cesja leasingu” nie wiąże się ze zmianą własnościową pojazdu, ale jedynie z osobą posiadacza, dlatego w zakresie OC nieadekwatne będą tu przepisy art. 31 ust. 1 i 4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Pierwszy z nich reguluje sytuację przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC i wtedy prawa i obowiązki poprzedniego właściciela wynikające z tej umowy przechodzą na nabywcę. Ustęp 4 reguluje sytuację, w której posiadacz pojazdu, który zawarł umowę ubezpieczenia OC, utracił jego posiadanie na rzecz właściciela, który może teraz wypowiedzieć umowę ubezpieczenia.
Gdy ubezpieczającym jest leasingobiorca
Najczęściej to leasingobiorca ubezpiecza pojazd w zakresie OC. Czasami istnieje potrzeba zmian podmiotowych w umowie leasingu. Mimo cesji i zmiany osoby posiadacza auta nie dochodzi przy tym do zmiany właściciela pojazdu, którym niezmiennie pozostaje finansujący. Biorąc pod uwagę cytowane przepisy, cesja nie powoduje przeniesienia na cesjonariusza praw i obowiązków z umowy ubezpieczenia OC. Stroną umowy ubezpieczenia, ubezpieczającym nadal pozostaje cedent – poprzedni korzystający.
Nowy leasingobiorca nie może wtedy wypowiedzieć umowy ubezpieczenia ani żądać rekalkulacji składki. Nie może tego również zrobić firma leasingowa, właściciel auta. Co więcej, jeżeli ubezpieczający najpóźniej na jeden dzień przed upływem okresu ochrony nie wypowie umowy, wtedy dojdzie do wznowienia umowy z mocy prawa, zaś informację o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia ubezpieczyciel powinien wysłać do ubezpieczającego, czyli poprzedniego posiadacza.
Cesjonariusz nie ma prawa do wypowiedzenia umowy również na koniec okresu ochrony, prawo to przysługuje w tym przypadku tylko ubezpieczającemu.
Gdy ubezpieczającym jest leasingodawca
Gdy umowę ubezpieczenia OC zawarł leasingodawca, a leasingobiorcy dokonują „cesji leasingu”, zasady są podobne do wyżej opisanych. Mimo zawarcia tej umowy własność auta pozostaje niezmiennie przy leasingodawcy, a posiadanie auta nie wraca do niego, zatem prawa i obowiązki z umowy ubezpieczenia OC nie przechodzą na cesjonariusza leasingu, nie może on rozwiązać umowy i żądać rekalkulacji składki.
Leasingodawca może ją wypowiedzieć wyłącznie na koniec okresu ochrony. Gdy najpóźniej na jeden dzień przed końcem ochrony tego nie zrobi, to w trybie klauzuli prolongacyjnej zostanie z mocy prawa zawarta umowa na kolejne 12 miesięcy.
Obowiązki ubezpieczającego i ubezpieczonego
Ponieważ do „cesji leasingu” dochodzi często bez wiedzy czy zgody ubezpieczyciela, która nie jest potrzebna do tej czynności prawnej, ubezpieczyciele mogą nie mieć wiedzy o zmianie osoby posiadacza pojazdu. O ile przy zbyciu auta na zbywcy ciąży prawny obowiązek powiadomienia ubezpieczyciela o fakcie przeniesienia własności i o osobie nabywcy, to co w przypadku zmiany jego posiadacza?
Należy oto pamiętać, że w umowach najczęściej zastrzeżone zostało, że w czasie jej trwania powinno się ubezpieczycielowi zgłaszać zmiany okoliczności, o które zapytywał w formularzu oferty, albo przed zawarciem umowy w innych pismach. W takiej sytuacji prawnym obowiązkiem ubezpieczającego, a także leasingodawcy, na którego rzecz zawarto umowę ubezpieczenia, jest powiadamianie ubezpieczyciela o zmianach.
Problemy praktyczne
Cesja praw z umowy leasingu może rodzić wiele wątpliwości z obsługą polisy. Czy honorować wypowiedzenia składane przez cesjonariuszy i skracać okres ochrony? Brak ku temu podstaw. Czy uwzględniać wypowiedzenia przez nowych leasingobiorców na koniec okresu ochrony? Mimo wątpliwości, również nie – prawo to przysługuje ubezpieczającemu. Komu wysyłać informację o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia? Ubezpieczającemu. Czy wystawiać kontynuację polisy na kolejny okres ochrony, gdy umowa nie zostanie wypowiedziana? Oczywiście. Wreszcie na kogo wystawiać wznowioną polisę? Na dotychczasowego ubezpieczającego, który zgodnie z art. 805 § 1 i 808 § 2 k.c. jest stroną umowy ubezpieczenia zobowiązaną do zapłaty składki?
Wreszcie pojawia się pytanie, czy celem uniknięcia wskazanych problemów możliwe byłoby zawarcie przez ubezpieczającego i nowego leasingobiorcę umowy cesji praw i obowiązków z umowy ubezpieczenia? Moim zdaniem tak – na zasadach ogólnych, skoro przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie regulują przedstawionej sytuacji, a do umów ubezpieczenia obowiązkowego, w sprawach nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Nawet Komunikat UKNF z 11 lutego 2021 r. dot. interpretacji art. 31 ust. 1 ustawy co do wykupu pojazdu przez ubezpieczającego leasingobiorcę od firmy leasingowej wskazywał, że jedyną przesłanką stosowania wymienionego przepisu jest przejście lub przeniesienie prawa własności pojazdu ubezpieczonego w ramach OC ppm. Również i to stanowisko nadzoru nie będzie adekwatne do omawianego problemu.
Podsumowanie
„Cesja leasingu” nie powoduje zmian właścicielskich. Ani przepisy, ani nadzór nie regulują wspomnianej sytuacji. Niewątpliwie jednak dostrzec można potrzebę rekalkulacji składki, gdy mamy nowego leasingobiorcę. Do tego dochodzi konieczność dbania o wiarygodność danych zgłaszanych do OI UFG, głównie w zakresie danych nowego posiadacza.
Być może rynek na gruncie PIU powinien wypracować jednolite standardy lub zwrócić uwagę na potrzebę zmian ustawodawczych.
Mariusz Astasiewicz
radca prawny
