Zmiany podatkowe zaproponowane w ramach Polskiego Ładu zostały uchwalone i od nowego roku w większości wejdą w życie. Nowelizacja wprowadza m.in. istotne modyfikacje w zakresie opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej. Do grupy objętej zmianami zaliczają się więc m.in. agenci ubezpieczeniowi.
Obecnie w branży toczą się dyskusje, jaki wpływ nowe przepisy będą miały na wysokość opodatkowania prowadzonej działalności agencyjnej. Warto zastanowić się, który z przewidzianych w przepisach modeli opodatkowania będzie odpowiedni w konkretnym przypadku.
Polski Ład kończy bowiem w miarę jasne zasady opodatkowania jednoosobowych działalności, wprowadza zaś reguły skomplikowane i wymagające wielowątkowej analizy.
Opodatkowani liniowo najbardziej poszkodowani
Najczęściej wykorzystywaną przez przedsiębiorców formą opodatkowania jednoosobowej działalności gospodarczej jest opodatkowanie liniowe według stawki 19%. Teraz jest to rozwiązanie atrakcyjne, a zasady związane z opodatkowaniem oraz składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne są korzystniejsze niż np. w przypadku umowy o pracę. Stawka podatku jest niezależna od wysokości dochodów (brak progresji podatkowej), a podstawę opodatkowania można pomniejszać o wydatki stanowiące koszty podatkowe. Również składki na ubezpieczenie społeczne są niższe (mogą być opłacane od 60% przeciętnego wynagrodzenia), natomiast składka zdrowotna pomniejsza zaliczkę na podatek.
Przepisy Polskiego Ładu w istotny sposób zmodyfikują rozliczenia agentów opodatkowanych liniowo. Kluczowa zmiana dotyczy składki zdrowotnej. Obecnie podstawą wyliczenia składki zdrowotnej (stawka 9%) jest 75% przeciętnego wynagrodzenia. Dodatkowo, składka jest częściowo odliczana od podatku należnego za dany miesiąc, efektywnie pomniejsza więc poziom opodatkowania.
Od nowego roku opodatkowani liniowo będą płacili składkę zdrowotną od dochodu, według stawki 4,9%. Składka nie będzie więc już ryczałtowa i będzie wzrastała wraz z dochodem agenta. Przepisy przewidują dodatkowo minimalną składkę zdrowotną w wysokości 9% minimalnego wynagrodzenia (obecnie 270 zł). Brak dochodu nie uchroni więc przed koniecznością odprowadzenia składki, a w przypadku niskich dochodów składka będzie wyższa niż 4,9% dochodu.
Kluczowe jest to, że składka nie będzie już pomniejszała podatku. Nowa składka zdrowotna zasadniczo nie będzie się różniła od PIT, kalkulowana będzie bowiem od dochodu podatnika. Zmiany istotnie wpłyną więc na wysokość obciążenia prowadzonej działalności, efektywnie opodatkowanie zwiększy się bowiem o wartość składki (4,9% dochodu).
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że im większe dochody osiąga agent, tym istotniej zmiany wpłyną na wzrost wysokości danin odprowadzanych na rzecz państwa.
Niestety ustawodawca nie przewidział żadnych ulg/preferencji związanych ze zmianą modelu kalkulacji składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych liniowo. Czy są jakieś alternatywy dla tego wariantu opodatkowania?
Warto pamiętać, że działalność gospodarcza prowadzona przez agenta może być opodatkowana na różne sposoby, nie tylko liniowo. Przepisy umożliwiają również opodatkowanie ryczałtowe oraz według skali podatkowej.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Agenci ubezpieczeniowi będą mogli skorzystać z ryczałtowego opodatkowania PIT według stawki 17%, przewidzianego dla podatników wykonujących działalność w ramach tzw. wolnych zawodów. Od 2021 r. w ustawie o zryczałtowanym PIT funkcjonuje rozszerzona definicja wolnego zawodu i obejmuje ona m.in. agentów i brokerów ubezpieczeniowych.
Ograniczone zastosowanie może mieć również stawka 15%, w odniesieniu do usług finansowych i ubezpieczeniowych, które nie są świadczone w ramach wolnych zawodów, czyli np. świadczone przez tzw. OFWCA.
Mechanizm opodatkowania ryczałtowego jest prosty, ponieważ podstawą opodatkowania jest osiągany przez podatnika przychód. Odpadają więc problemy z określaniem dochodu i oceną wydatków z perspektywy możliwości zaliczenia ich do kosztów podatkowych.
Niestety zmiany dotyczące składki zdrowotnej obejmują też działalność opodatkowaną ryczałtowo. Również w tym przypadku od nowego roku składka zdrowotna nie będzie pomniejszała zaliczki na podatek.
Składka będzie kalkulowana w odmienny sposób niż przy opodatkowaniu liniowym. Poziom składki będzie zależny od wysokości przychodów osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym. Przewidziane są trzy stawki. Uwzględniając aktualną wartość przeciętnego wynagrodzenia, wysokość miesięcznej składki prezentowałaby się następująco:
- przychody do 60 tys. zł – ok. 307 zł
- przychody od 60 tys. zł do 300 tys. zł – ok. 511 zł
- przychody powyżej 300 tys. zł – ok. 920 zł
Składka zdrowotna w przypadku opodatkowania ryczałtowego będzie więc w wielu przypadkach niższa niż przy podobnych przychodach osiąganych przez podatnika opodatkowanego liniowo.
Jednocześnie, w przypadku korzystania z ryczałtu znaczenie gospodarcze traci m.in. leasing, ponieważ raty leasingowe nie będą pomniejszały dochodu.
Dlaczego ryczałt może być atrakcyjny? Jest dobrym rozwiązaniem dla agentów, którzy w swojej działalności nie ponoszą wysokich kosztów podatkowych, istotnie zmniejszających dochód do opodatkowania. Rozliczenia podatkowe są w tym przypadku dużo prostsze (podatek jest kalkulowany od przychodu), a stawka podatku jest niższa.
Negatywny wpływ Polskiego Ładu będzie w tym przypadku zasadniczo mniej odczuwalny niż przy opodatkowaniu liniowym.
Opodatkowanie skalą
Jednoosobowa działalność gospodarcza może być opodatkowana również skalą podatkową, analogicznie jak umowa o pracę (17% i 32%).
Od nowego roku również w tym przypadku składka zdrowotna będzie obliczana od dochodu według stawki 9% oraz nie będzie możliwości jej odliczenia od podatku.
Polski Ład przewiduje jednak wiele preferencji dla przedsiębiorców korzystających z opodatkowania skalą, w szczególności podwyższenie do 30 tys. zł kwoty wolnej od podatku oraz drugiego progu podatkowego do 120 tys. zł.
Istotna jest również możliwość skorzystania z tzw. ulgi dla klasy średniej. Rozwiązanie to pozwoli „zniwelować” negatywne skutki wywołane przez zmianę zasad obliczania składki zdrowotnej. Ulga będzie jednak dostępna wyłącznie dla agentów uzyskujących przychody w przedziale od 68 412 do 133 692 zł.
Dodatkowym benefitem związanym z opodatkowaniem skalą podatkową jest możliwość rozliczeń ze współmałżonkiem. W takim przypadku próg dochodów do wykorzystania przez małżonków wzrasta do 240 tys. zł. Jest to szczególnie atrakcyjne w sytuacji, w której małżonek osiąga niższe dochody, wtedy efektywnie większa część dochodów podatnika będzie mogła zostać opodatkowana stawką 17%.
Z uwagi na występowanie progu podatkowego skala podatkowa będzie dobra dla podatników osiągających dochody nieprzekraczające progu podatkowego, ponieważ po przekroczeniu progu opodatkowanie istotnie wzrasta.
Co wybrać?
Przyjęte w ramach Polskiego Ładu zmiany w istotny sposób wpłyną na rozliczenia podatkowe prowadzonej przez agentów działalności gospodarczej. Szczególnie niekorzystnie Polski Ład wpłynie na przedsiębiorców opodatkowanych liniowo, w związku z istotną zmianą w zakresie rozliczania składki zdrowotnej.
Dla osób opodatkowanych ryczałtowo również zmiany nie będą pozytywne, jednocześnie ten rodzaj opodatkowania może być korzystniejszy dla podatników, którzy w prowadzonej działalności nie ponoszą istotnych kosztów podatkowych.
W przypadku opodatkowania według skali przewidziane zostały dodatkowe preferencje, które pomimo zmian w zakresie składki zdrowotnej zwiększają atrakcyjność tego wariantu rozliczeń. Jednocześnie przekroczenie progu podatkowego istotnie zwiększy opodatkowanie działalności, więc rozwiązanie jest przeznaczone dla agentów uzyskujących dochody poniżej progu lub mających możliwość korzystnego rozliczenia się z małżonkiem.
Nie ma jednego wariantu opodatkowania, który po wejściu w życie Polskiego Ładu będzie optymalny dla wszystkich agentów. Wybór konkretnej metody jest zależny w szczególności od specyfiki prowadzonej działalności oraz wysokości osiąganych przychodów i ponoszonych kosztów.
Do dokonania oceny wpływu Polskiego Ładu na wysokość opodatkowania prowadzonej działalności niezbędne jest zrobienie kalkulacji z uwzględnieniem indywidualnych danych dotyczących agenta (tj. w szczególności: poziom przychodów, poziom kosztów, opodatkowanie z małżonkiem), co docelowo pozwoli wybrać najdogodniejszy model opodatkowania.
Aleksandra Bońkowska
doradca podatkowy, partner w ALTO
Jakub Sobieski
aplikant radcowski, konsultant w ALTO
