Przemysł jest działem produkcji materialnej, w którym wydobywanie zasobów przyrody i dostosowanie ich do potrzeb ludzi odbywa się na dużą skalę, na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. Tym samym każdy, nawet pozornie niewielki pożar na terenie zakładu przemysłowego może spowodować olbrzymie straty materialne oraz utratę pracy dla dziesiątek, a nawet setek osób.
W 2021 r. w Polsce odnotowano ponad 2300 pożarów obiektów produkcyjnych.
Ze względu na ogromną różnorodność gałęzi przemysłu liczba czynników mogących wywołać pożar także jest bardzo duża. Wśród najczęściej występujących przyczyn pożarów należy wymienić m.in. wystąpienie awaryjnych stanów pracy instalacji elektrycznej, która często działa w bardzo trudnych warunkach i wystawiona jest na wpływ wielu niekorzystnych czynników zewnętrznych, takich jak wilgoć, wysoka temperatura, żrące opary substancji chemicznych, drgania itp.
W wielu przypadkach do pożaru dochodzi także w wyniku uszkodzenia bądź wadliwej pracy maszyn i urządzeń wykorzystywanych w procesie technologicznym. Głównie do czynienia mamy z zatartymi łożyskami bądź elementami ruchomymi maszyn, ułamanymi bądź zdeformowanymi elementami przenoszącymi znaczne siły i naprężenia.
Niestety często maszyny i urządzenia eksploatowane są niezgodnie z wytycznymi producentów, bez zachowania wymaganych parametrów pracy oraz bez wykonywania okresowych przeglądów i badań.
Szczególnie w niszowych gałęziach przemysłu pożary są następstwem źle opracowanego procesu technologicznego oraz stosowania prototypowych urządzeń i maszyn, których poprawność działania tak naprawdę weryfikowana jest dopiero w trakcie trwania procesu technologicznego.
Jak pokazują analizy oraz statystyki, większość pożarów wywołana jest działalnością człowieka. To głównie jego zaniedbania bądź postępowanie niezgodne z wytycznymi prowadzą do powstania pożaru bądź warunków sprzyjających jego rozwojowi. Zaniedbania te dotyczą głównie:
- nieprzestrzegania procedur bezpieczeństwa obowiązujących na terenie zakładu;
- użytkowania urządzeń niezgodnie z ich przeznaczeniem i wytycznymi producenta;
- braku przeglądów i konserwacji maszyn i instalacji;
- nieprawidłowego postępowania z odpadami powstającymi w procesie technologicznym. Odpady gromadzone i składowane są w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami z zakresu ochrony ppoż.;
- naruszenia zasad bhp i ppoż. na stanowisku pracy.
Wielu procesom technologicznym towarzyszy powstawanie znacznej ilości pyłów, które osiadają na elementach konstrukcyjnych i instalacjach. Stwarzają one realne zagrożenie pożaru oraz wybuchu. Niestety w wielu przypadkach zagrożenie to jest bagatelizowane i pył nie jest regularnie usuwany. Nie są także stosowane systemy odpylające i zmniejszające ilość powstającego pyłu.
W wielu procesach technologicznych stosowane są substancje chemiczne, stwarzające zagrożenia pożarowe. Niestety nieprzestrzeganie warunków ich magazynowania w wielu przypadkach skutkuje powstaniem pożaru.
W analizowanym temacie nie można także zapomnieć o zagrożeniu pożarowym, jakie stwarza elektryczność statyczna. Szczególnie narażona na ryzyko powstania pożaru od elektryczności statycznej jest branża zajmująca się obrotem i przerobem paliw płynnych oraz cieczy łatwopalnych.
Podsumowując, aby uchronić zakład przemysłowy przed pożarem, bardzo ważną sprawą jest dokładne opracowanie planu bezpieczeństwa pożarowego /instrukcja bezpieczeństwa pożarowego/, który będzie zawierał szczegółowe zasady postępowania na każdym etapie procesu technologicznego. Zawarte zostaną w nim zarówno zasady mające nie dopuścić do powstania ognia, jak i zasady określające postępowanie w momencie powstania pożaru.
Ważne jest, aby zasady bezpieczeństwa były realnie wdrażane w życie zakładu, a nie widniały jedynie na papierze. Znane są przypadki, gdzie pomimo zastosowania w obiektach przemysłowych najnowocześniejszych systemów zabezpieczeń pożarowych i wybuchowych pożar rozprzestrzeniał się i niszczył cały zakład, gdyż pracownicy i osoby odpowiedzialne za obsługę ww. systemów nie były w stanie ich skutecznie użyć w sytuacji kryzysowej.
Istotną rolę odgrywa okresowe przeprowadzanie audytów i czynności kontrolnych mających ocenić, czy ustalone procedury bezpieczeństwa są przestrzegane. Ważne, aby procedury bezpieczeństwa były znane i przestrzegane zarówno przez pracowników zakładu, jak i podwykonawców.
mgr inż. bezpieczeństwa pożarowego Kamil Sobociński
właściciel firmy POZARNICY.PL
biegły sądowy z zakresu pożarnictwa, członek Polskiego Towarzystwa Ekspertów Dochodzeń Popożarowych
+48 606 919 311
kontakt@pozarnicy.pl
www.pozarnicy.pl
