W świetle art. 184 Kodeksu postępowania cywilnego sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Chodzi tutaj o wszczęcie postępowania pojednawczego, a konkretnie złożenie do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (art. 185 k.p.c.).
Zawezwanie do próby ugodowej w sprawie dochodzonego roszczenia ma na celu doprowadzenie do polubownego zawarcia porozumienia pomiędzy wnioskodawcą (wierzyciel) i przeciwnikiem (dłużnik). Przykładowo wierzyciel może zaproponować dłużnikowi spłatę zadłużenia w ratach.
Przed nowelizacją
Przez wiele lat zawezwanie do próby ugodowej było skutecznym sposobem przerywania biegu przedawnienia. Obowiązywało bowiem stanowisko, iż jest to czynność zmierzająca do dochodzenia przysługujących roszczeń – zatem zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia ulegał przerwaniu wraz ze złożeniem odpowiedniego wniosku do właściwego sądu.
Uznano jednak, iż prowadziło to do zbyt wielu nadużyć w tym zakresie przez wierzycieli, których jedyną intencją było jedynie przerwanie biegu przedawnienia, a nie rzeczywiste zawarcie ugody. Z tego powodu wprowadzone zostały (sierpień 2019 r.) wysokie opłaty – stałą opłatę w wysokości 40 zł (a w sprawach powyżej 10 tys. zł opłatę w wysokości 300 zł) podniesiono i wynosi ona obecnie piątą część opłaty, jaką należałoby uiścić w przypadku złożenia pozwu.
Kolejną próbą ukrócenia nadużyć po stronie wierzycieli był pogląd wyrażony w części orzecznictwa polegający na tym, iż tylko pierwsze zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia, natomiast drugie już nie albo nie w każdym przypadku.
Należy jednak za słuszne uznać stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z 17 czerwca 2021 r. (sygn. akt II CSKP 104/21). SN stwierdził w nim, że: (…) każde zawezwanie do próby ugodowej powoduje przerwę biegu przedawnienia. (…) Zdaniem Sądu orzekającego w obecnym składzie prawidłowa wykładnia przywołanego wyżej przepisu prowadzi do wniosku, że kwalifikacja określonej czynności jako przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia ma charakter generalny i odnosi się do (każdej czynności przed sądem) należących do tej samej kategorii.
Powyższe oznacza, że złożony wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w postępowaniu pojednawczym przerywa bieg przedawnienia żądanego roszczenia. Natomiast po jego zakończeniu termin przedawnienia rozpoczyna się od nowa. Niezależnie, czy złożony został pierwszy, czy kolejny raz. Przynajmniej tak było dotychczas.
Zmiany od 30 czerwca 2022 r.
Zgodnie z nowymi przepisami zawezwanie do próby ugodowej oraz wszczęcie mediacji nie będzie już skutkowało przerwaniem biegu przedawnienia, lecz jego zawieszeniem odpowiednio przez czas trwania postępowania pojednawczego lub mediacji. Bieg terminu przedawnienia nie będzie zatem biegł na nowo po zakończeniu postępowania sądowego (zgodnie z wprowadzonymi nowelizacją pkt. 5 i 6 art. 121 Kodeksu cywilnego).
Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu wprowadzonych zmian: „niewątpliwie w sprzeczności z istotą instytucji przedawnienia, której celem jest stabilizacja stosunków prawnych, pewność obrotu prawnego, mobilizowanie wierzyciela do szybkiego dochodzenia praw i wreszcie ochrona dłużnika przed zbyt długo trwającym stanem niepewności co do istnienia obowiązku”.
Skoro nowelizacja de facto rozwiązuje wspomniany problem nadużywania instytucji zawezwania do próby ugodowej niezgodnie z celem postępowania pojednawczego, to czy nie warto byłoby także ponownie dokonać zmian w zakresie opłat od przedmiotowego wniosku (ich faktycznego obniżenia), skoro głównym powodem ich podniesienia w 2019 r. było zniechęcenie wierzycieli do wszczynania postępowań jedynie w celu doprowadzenia do przerwania biegu przedawnienia?
Przepisy przejściowe. Jak stanowią przepisy przejściowe do mediacji oraz postępowania
pojednawczego wszczętych i niezakończonych, przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy stosowane będą przepisy dotychczasowe.
Konrad Sikorski
kancelaria Strażeccy, Jaliński i Wspólnicy
Podsumowanie
1. Nowelizacja stanowi kolejną próbę ukrócenia działań wierzycieli, dla których zawezwanie do próby ugodowej miało jedynie na celu przerwanie biegu terminu przedawnienia, a nie rzeczywiste działanie mające na celu zaspokojenie roszczenia.
2. Wraz z wejściem w życie nowelizacji zawezwanie do próby ugodowej spowoduje jedynie zawieszenie biegu terminu przedawnienia na czas trwania postępowania, a nie przerwanie jego biegu.
3. Do postępowań wszczętych przed dniem wejścia nowelizacji w życie zastosowanie będą miały przepisy uprzednio obowiązujące.
