Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kolejną skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie odrzucającego skargę powiatu na wezwanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego do zapłaty opłaty karnej za brak ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. W uzasadnieniu RPO przedstawił argumenty mające na celu wykazanie, że wezwanie to jest decyzją administracyjną bądź, ewentualnie, aktem z art. 3 § 2 pkt. 4 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. To zaś oznacza, że podlega ono kontroli sądów administracyjnych.
W opinii Rzecznika obowiązek ubezpieczenia OC ppm. ma charakter publicznoprawny, a jego naruszenie skutkuje powstaniem odpowiedzialności administracyjnoprawnej, polegającej na konieczności uiszczenia opłaty, którą z kolei należy postrzegać jako administracyjną karę pieniężną w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. W ocenie urzędu jest to koniecznie nie tylko ze względu na potrzebę zapewnienia spójności systemu prawnego, ale przede wszystkim z uwagi na wymóg istnienia przesłanek łagodzących absolutną odpowiedzialność administracyjnoprawną, a więc taką, którą obywatel ponosi zawsze, niezależnie od okoliczności. Zdaniem RPO takich przesłanek brakuje w ustawie regulującej odpowiedzialność za brak OC ppm., co powoduje, że obywatel nie jest w stanie się od niej uwolnić, nawet wobec wystąpienia siły wyższej, z której powodu nie zawarł umowy ubezpieczenia. Dlatego, zdaniem Rzecznika, do opłaty karnej należy stosować przepisy Działu IVA Kpa, dotyczące administracyjnych kar pieniężnych. Przewidują one zarówno przesłankę egzoneracyjną w postaci siły wyższej (art. 189e), jak i obligatoryjne i fakultatywne przesłanki odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej (art. 189f).
Jednostka ma prawo do procesu
Zdaniem Rzecznika za koniecznością przyjęcia, że wezwanie UFG do opłaty jest decyzją administracyjną, przemawiają także inne względy. Podstawowe znaczenie ma wśród nich konieczność zagwarantowania jednostce prawa do procesu. Jest to szczególnie ważne ze względu na przedmiot wezwania Funduszu, jakim jest nałożenie na jednostkę sankcji pieniężnej.
Gdyby NSA nie podzielił tych argumentów, Rzecznik przedstawił także powody, dla których wezwanie można postrzegać jako akt z art. 3 § 2 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Stanowisko to nawiązuje do linii orzeczniczej sądów administracyjnych, ukształtowanej na podstawie obowiązującej uprzednio ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którą takie wezwanie UFG było traktowane jako akt tego rodzaju.
W opinii Rzecznika ujęcie to, choć spowoduje otwarcie drogi do zaskarżenia wezwania Funduszu do sądu administracyjnego, należy postrzegać wyłącznie w kategoriach gwarancji minimalnej. Sądowa kontrola wezwania UFG nie wpłynie bowiem na etap stosowania prawa przez ten organ, w którym zobowiązanemu nie przysługują uprawienia procesowe wynikające z ogólnego postępowania administracyjnego, zwłaszcza gwarancji wynikających z Działu IVA Kpa.
Skarga dotyczy postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 31 lipca 2025 r. (sygn. akt V SA/Wa 1898/25).
To kolejne wystąpienie RPO do NSA w sprawie opłat karnych za brak OC ppm. Na początku września urząd wystąpił do sądu ze skargą kasacyjną na postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 4 czerwca 2025 roku.
(AM, źródło: RPO, gu.com.pl)
