Odprawa pośmiertna uregulowana przepisem art. 93 Kodeksu pracy, instytucja leciwa już, acz wciąż niewielu pracodawcom znana, budzi kontrowersje tak w orzecznictwie, jak i w doktrynie.
Jedni przedstawiciele doktryny uznają to świadczenie za niewynikające ze stosunku pracy, ale z nim związane (B. Wagner, Kodeks Pracy. Komentarz, red. L. Florek, Warszawa 2011). Inni z kolei zwracają uwagę na jej funkcję socjalną (E. Hofmańska, Konsekwencje prawne śmierci pracownika, Warszawa 2006) – jej zadaniem jest skompensowanie krzywdy psychicznej po śmierci bliskiej osoby, ale przede wszystkim zminimalizowanie straty o charakterze materialnym wynikłej ze śmierci żywiciela rodziny. Nie przysługuje dowolnemu, lecz ściśle określonemu kręgowi osób wskazanych w Kodeksie pracy.
Nie budzi wątpliwości, że w przypadku śmierci pracownika, ale pracownika rozumianego tak, jak jest on określony w definicji kodeksowej (art. 2 k.p.), czyli osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, nie zaś umowy-zlecenia, dzieło, o współpracy, B2B, osobom uprawnionym przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna. Zastrzeżenie, że chodzi o pracownika „kodeksowego”, ma znaczenie, ponieważ pracodawcy w ten sposób często potocznie określają wszystkie osoby zatrudnione w ramach prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa. Zdarza się to również w naszej profesji.
Osoba ubezpieczona przez pracodawcę nie zawsze zatem jest pracownikiem, wszak wystarczy, że spełnia warunki definicji ubezpieczonego przewidziane ogólnymi warunkami ubezpieczenia. Może wykonywać pracę na podstawie w/w umowy o charakterze cywilnoprawnym pozwalające na objęcie ochroną ubezpieczeniową np. w ramach grupowego ubezpieczenia na życie/NNW.
Pracodawcy świadomi konieczności wypełnienia obowiązku kodeksowego zadbają o ubezpieczenie pracownika, opłacając w całości składkę ubezpieczeniową ze środków firmowych lub przynajmniej w części pokrywającej wysokość zobowiązania zależnego od stażu pracownika i wysokości wynagrodzenia. W takim przypadku będą zwolnieni z obowiązku wypłaty odprawy pośmiertnej. Jeśli zaś suma ubezpieczenia nie pokryje zobowiązania, pracodawca wypłaci rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami (art. 93 par. 7 k.p.).
Aby uzyskać odprawę pośmiertną, osoby uprawnione powinny zgłosić się do pracodawcy i przedstawić następujące dokumenty: akt zgonu, akt małżeństwa lub inny dokument potwierdzający pokrewieństwo, zaświadczenie z ZUS o spełnieniu wymogów do uzyskania renty rodzinnej, postanowienie sądu o stwierdzenie nabycia spadku, kserokopię dokumentu tożsamości.
Powołując się na art. 93 § 7 k.p., pracodawca może oświadczyć, że wobec zawarcia z ubezpieczycielem X umowy ubezpieczenia pracownika na życie, został zwolniony z zapłaty odprawy pieniężnej. Dowodem polisa, jej dodatkowe zapisy, aneks potwierdzający, że składka finansowana ze środków firmowych przeznaczona była w 100% lub w procencie (kwocie) pokrywającym wysokość odprawy jako sumy ubezpieczenia z tytułu śmierci i ewentualnie innych umów dodatkowych.
Warunek: uposażonymi wskazanymi w deklaracji ubezpieczeniowej winny być osoby uprawnione do uzyskania odprawy pośmiertnej. W takim przypadku świadczenie wypłaci ubezpieczyciel. Ewentualna dopłata obciąży pracodawcę.
Wobec braku ubezpieczenia zawartego z uwzględnieniem tych zasad odprawę w całości wypłaci pracodawca. Zapłaci również wówczas, gdy uposażeni wywodzili się spoza kręgu uprawnionych z art. 93 par. 4 k.p. Otrzymają oni sumę ubezpieczenia z tytułu śmierci, ale uprawnieni członkowie rodziny zwrócą się o wypłatę odprawy, mając po temu pełne prawo.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
