Tym razem poświęcę uwagę tematowi UFG i PBUK w kontekście niewypłacalności ubezpieczycieli, zaświadczeń o przebiegu ubezpieczenia, jak i przepisów stanowiących odpowiedź ustawodawcy na wnioski płynące z wyroku TSUE z 21 grudnia 2021 r. – A.K. v. Skarb Państwa (C-428/20).
Ustawodawca krajowy proponuje w ramach nowelizacji wprowadzenie regulacji umożliwiających poszkodowanym (lub uprawnionym do odszkodowania) dochodzenie odszkodowania z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC ppm w miejscu ich zamieszkania lub siedziby, niezależnie od wypłacalności ubezpieczyciela.
W przypadku niewypłacalności zakładu ubezpieczeń ochrona osób poszkodowanych lub uprawnionych do odszkodowania w wyniku zdarzeń drogowych jest przewidziana w dyrektywie 2009/103/WE oddzielnie w odniesieniu do wypadków zaistniałych:
- w państwie członkowskim ich miejsca zamieszkania lub siedziby (art. 10a); oraz
- w państwie innym niż państwo członkowskie ich miejsca zamieszkania (art. 25a).
Zadania organu, o którym mowa w art. 10a ust. 1 dyrektywy, mają zostać przypisane UFG. Z kolei zadania organu, o którym mowa w art. 25a ust. 1 dyrektywy, wykonywać ma PBUK.
Z tych względów zasadnicza część regulacji dotyczącej ochrony poszkodowanych lub uprawnionych do odszkodowania w odniesieniu do szkód wynikających z wypadków drogowych w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie ich miejsca zamieszkania w razie niewypłacalności ubezpieczyciela umiejscowiona zostanie w rozdziale 5 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, a częściowo w rozdziale 8.
Zmienić ma się też czasowy zakres ochrony poszkodowanych i uprawnionych do odszkodowania w kontekście upadłości zakładu ubezpieczeń. Ochrona na wypadek niewypłacalności zakładu ubezpieczeń przewidziana w dyrektywie 2009/103/WE jest skuteczna od momentu objęcia ubezpieczyciela postępowaniem upadłościowym lub likwidacyjnym.
Jest to różnica w stosunku do obecnie obowiązujących rozwiązań, które przewidują ochronę poszkodowanych lub uprawnionych do odszkodowania od momentu ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń lub umorzenia postępowania upadłościowego, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza na zaspokojenie kosztów tego postępowania albo w przypadku zarządzenia likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń.
Ciężar finansowy realizowania w/w zadań zostanie nałożony na krajowe zakłady ubezpieczeń, posiadające zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC ppm (zmiany w art. 117 i dodanie art. 138a).
Ustawodawca krajowy przewidział też:
- nowe obowiązki informacyjne (art. 83f i 83h oraz art. 108b i art. 111a dotyczące m.in. wszczęcia postępowania upadłościowego),
- możliwość dochodzenia roszczeń bezpośrednio od UFG i PBUK (zmiany w art. 19),
- odrębną procedurę rozpatrywania zgłoszonych roszczeń poszkodowanych (art. 83g, art. 108a, art. 125a).
Wreszcie UFG oraz PBUK mają udostępnić na swoich stronach internetowych informację o możliwości dochodzenia roszczeń w ramach wykonywania ich ustawowych zadań.
Zaświadczenie o przebiegu ubezpieczenia
Obecnie kwestia zaświadczeń jest regulowana w art. 104 ust. 1 pkt 1a oraz ust. 7a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Organem wyznaczonym do wydawania zaświadczeń jest UFG.
Zmiany dotyczą wprowadzenia jednolitego formularza zaświadczeń we wszystkich państwach członkowskich UE, zakazu dyskryminacji ubezpieczających ze względu na narodowość ubezpieczającego lub wyłącznie z uwagi na jego poprzednie państwo członkowskie zamieszkania lub siedziby oraz konieczność równoważnego traktowania zaświadczeń z innych państw członkowskich przez ubezpieczycieli.
Nowością będzie też obowiązek wydawania zaświadczenia na formularzu, którego wzór określi Komisja Europejska.
Wnioski płynące z wyroku TSUE
W związku ze wskazanym wyrokiem A.K. v. Skarb Państwa (C-428/20)ustawodawca krajowy proponuje wprowadzenie regulacji, która w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej pozwalałaby na zaspokojenie roszczeń przez UFG.
Obecnie UFG spełnia już świadczenia w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej na podstawie ustawy z 19 lipca 2019 r. o szczególnych uprawnieniach osób poszkodowanych w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej ustalonej na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 2006 r. (ustawa o tzw. rentach szczególnych).
Projektowana regulacja w art. 98 ust. 1b ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych pozwoli na zaspokojenie przez UFG roszczeń, w przypadku wyczerpania sumy gwarancyjnej, ustalonej w umowach ubezpieczenia OC ppm i umowach ubezpieczenia OC rolników.
Odpowiedzialność ma zostać ograniczona czasowo do zdarzeń szkodowych, do których doszło od 11 grudnia 2009 r. do 10 czerwca 2012 r., do wysokości sumy gwarancyjnej, ustalonej na dzień zgłoszenia roszczenia.
Od kiedy zmiany?
Projekt ustawy – na 23 sierpnia 2023 r. – znajduje się wciąż w fazie uzgodnień. Ustawodawca przewiduje (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi niektórych zadań UFG i PBUK) wejście w życie znowelizowanej ustawy z dniem 23 grudnia 2023 r., który jest terminem implementacji dyrektywy.
Ustawodawca zamierza też wprowadzić przepisy przejściowe. Najważniejszy z nich statuuje zasadę, zgodnie z którą do umów ubezpieczenia OC ppm zawartych i obowiązujących na dzień wejścia w życie ustawy zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe, z jednoczesnym uwzględnieniem „nowych” sum gwarancyjnych (o których pisałem na łamach „GU” 13 lipca 2023 r.).
| Podsumowanie – planowane zmiany w ustawie: | |
| 1 | Nowe zadania UFG i PBUK w kontekście niewypłacalności ubezpieczycieli |
| 2 | Nowe reguły wydawania zaświadczeń o przebiegu ubezpieczenia |
| 3 | Nowe zadania UFG w kontekście wyczerpania sumy gwarancyjnej w ubezpieczeniu OC ppm i ubezpieczeniu OC rolników (skutki wyroku TSUE w sprawie C-428/20) |
dr Michał P. Ziemiak
adiunkt w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego i Medycznego UMK, radca prawny, członek polskiego Oddziału Association Internationale de Droit des Assurances (AIDA)
