Według raportu GUS „Trwanie życia w 2023 r.”, opublikowanego z końcem lipca, przeciętne trwanie życia mężczyzn w Polsce wyniosło 74,7 roku, natomiast kobiet 82 lata.
W porównaniu z 2022 r. trwanie życia wydłużyło się odpowiednio o 1,3 i 0,9 roku. Śmiertelność wśród mężczyzn jest wyższa niż wśród kobiet i taka tendencja jest obserwowana w innych krajach europejskich, z tą jednak różnicą, że w Polsce skala zjawiska jest znacznie większa. I jak zauważają autorzy raportu – wyższa umieralność wśród mężczyzn w porównaniu z kobietami występuje w niemal wszystkich grupach wieku.
W analizowanym roku przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 75,0 roku i było o 0,8 roku dłuższe niż dla mężczyzn na wsi. W przypadku kobiet zamieszkałych w miastach trwanie życia wynosiło 81,9 roku i było o 0,1 roku krótsze niż dla kobiet na wsi. Na uwagę zasługuje fakt, że nastąpił wzrost trwania życia, który był wyższy niż przed pandemią i najwyższy odnotowany w historii Polski.
Pod względem przeciętnego trwania życia mężczyzn Polska zajmowała dopiero 28. miejsce spośród 34 krajów europejskich uwzględnionych w analizie. Wyprzedza kraje bałkańskie (Bułgarię, Serbię), kraje karpackie (Węgry, Rumunię) oraz kraje bałtyckie (Łotwę i Litwę). W przypadku kobiet Polska była o cztery pozycje wyżej w tym zestawieniu, gdyż oprócz wymienionych już krajów dodatkowo przeciętne trwanie życia było dłuższe niż w Albanii, Chorwacji, Słowacji i Turcji.
W Polsce głównymi przyczynami zgonów są choroby układu krążenia, nowotwory oraz choroby układu oddechowego. W 2022 r. były one odpowiedzialne za ponad 66% wszystkich zgonów. Dominującą przyczyną zgonów w Polsce są choroby układu krążenia – w 2022 r. stanowiły 36% wszystkich zgonów. Choroby układu krążenia są, obok nowotworów, najczęstszą przyczyną zgonów osób powyżej 45 lat, w szczególności są wyraźnie dominującą przyczyną wśród kobiet powyżej 60 lat.
Charakterystyczny dla osób w starszym wieku jest fakt, że natężenie zgonów z tego powodu wśród mężczyzn jest niewiele większe niż kobiet, podczas gdy w młodszych grupach wieku umieralność mężczyzn w sposób znaczący przewyższa poziom umieralności kobiet.
Kolejna, częsta przyczyna występowania zgonów to choroby nowotworowe – w 2022 r. stanowiły blisko 24% wszystkich zgonów. W 2022 r. w prawie wszystkich grupach wieku (oprócz mężczyzn w wieku 45–59 lat) zaobserwowano wzrost umieralności.
Zgony spowodowane przyczynami zewnętrznymi (głównie wypadkami i urazami) stanowiły w 2022 r. 4,5% zgonów. Czynniki zewnętrzne są najczęstszą przyczyną zgonów mężczyzn w wieku poniżej 45 lat. W 2022 r. stanowiły one blisko 33% wszystkich zgonów mężczyzn w tym wieku. Poziom natężenia zgonów mężczyzn w tej grupie jest prawie pięciokrotnie wyższy niż kobiet.
Mężczyźni w wieku 45–59 lat również znacznie częściej (blisko sześciokrotnie) niż kobiety umierają z powodu wypadków i urazów, natomiast w wieku powyżej 60 lat prawie dwukrotnie częściej. Wraz z wiekiem spada udział procentowyzgonów z powodu przyczyn zewnętrznych.
Na kolejnych pozycjach znalazły się: choroby układu oddechowego, stanowiły 6,7% wszystkich zgonów, oraz na niewiele niższym poziomie choroby układu pokarmowego. Autorzy wyszczególnili w opracowaniu zgony związane z Covid-19. W 2021 r. choroba ta odpowiadała za około 18% wszystkich zgonów, a w 2022 r. już tylko za 6,7%.
Natężenie zgonów z tej przyczyny znacznie zwiększa się wraz z wiekiem. Dla mężczyzn w najstarszej grupie wieku częstość wystąpienia zgonu była blisko dziesięciokrotnie większa niż dla tych w wieku 44–59 lat, natomiast analogiczna proporcja dla kobiet wyniosła powyżej 14.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
