Z danych zebranych przez Polską Izbę Ubezpieczeń wynika, że w 2022 roku na polskim rynku ubezpieczeń wykryto ponad 31,98 tys. wyłudzeń odszkodowań i świadczeń, o ponad 25% więcej niż w roku poprzednim. Ich łączna wartość wyniosła 409 mln zł . Była to kwota o 7% niższa od odnotowanej w 2021 r., choć zauważa się duży wzrost wartości przestępstw w ubezpieczeniach na życie. Tradycyjnie najwięcej prób oszustwa dotyczyło ubezpieczeń majątkowych, przede wszystkim komunikacyjnych.
Przestępczość w ubezpieczeniach na życie
Z raportu zatytułowanego „Analiza danych dotyczących przestępstw ubezpieczeniowych ujawnionych w 2022 roku”, opracowanego przez dr. Piotra Majewskiego z Komisji ds. Przeciwdziałania Przestępczości Ubezpieczeniowej wynika, że w „życiówce” zidentyfikowano 8633 próby dokonania wyłudzeń na łączną kwotę 51,66 mln zł. Procentowy udział przestępczości ubezpieczeniowej w świadczeniach wypłacanych w dziale I wyniósł 0,274%. PIU zauważa, że wartość ta zmienia się co roku, ale na przestrzeni ostatnich kilku lat widać jej wzrost. To efekt rosnącej skuteczności zakładów w zwalczaniu fraudów, którą zawdzięczają one wymianie danych o podejrzanych szkodach i korzystaniu z systemów antyfraudowych.
Statystyki wyłudzeń w dziale I
| Ryzyko | Liczba przypadków | Wartość w złotych |
| Zgon ubezpieczonego | 578 | 22 399 151 |
| Zgon ubezpieczonego na skutek NW | 19 | 1 559 500 |
| Poważne zachorowanie | 745 | 11 454 270 |
| Trwałe inwalidztwo lub uszczerbek na skutek NW | 2023 | 7 541 246 |
| Niezdolność do pracy | 85 | 1 234 767 |
| Leczenie szpitalne lub operacje | 4388 | 4 876 947 |
| Narodziny dziecka/narodziny martwego dziecka | 259 | 495 257 |
| Śmierć rodzica/teścia/współmałżonka/dziecka | 294 | 1 394 760 |
| Inne | 242 | 705 133 |
źródło: PIU
Oszuści coraz częściej wykorzystują trwałe inwalidztwo
Autorzy raportu zauważają, że struktura przestępstw w „życiówce” bardzo zmieniła się w ostatnim roku. Podobnie jak w latach poprzednich, największa wartość przestępstw dotyczy ryzyka zgonu ubezpieczonego, jednak w roku 2022 nie jest to pozycja dominująca. Zaobserwowano nowy trend – istotne kwoty wyłudzeń dotyczyły też ryzyk poważnego zachorowania i trwałego inwalidztwa. Podobnie jak w roku ubiegłym, najczęściej występujące przypadki to leczenie szpitalne i operacyjne. To 51% wszystkich wyłudzeń z ubezpieczeń działu I. W tym 23% to sprawy związane z trwałym inwalidztwem lub uszczerbkami na zdrowiu powstałymi wskutek nieszczęśliwego wypadku.
Sprawcy chcący wyłudzić świadczenie w ubezpieczeniach na życie bazują na okazywaniu ubezpieczycielowi fikcyjnej dokumentacji medycznej i dowodów zakupu usług medycznych w prywatnych placówkach służby zdrowia. Wykrywanie takich prób polega na analizie danych i poszukiwaniu nieprawidłowości wskazujących na próbę wyłudzenia.
Izba wskazuje, że w ostatnich latach wzrosła popularność produktów ochronnych związanych z chorobami i wypadkami. Jej zdaniem liczne próby wyłudzeń z tych polis świadczą o ewolucji działań sprawców oraz o coraz lepszej zdolności ubezpieczycieli do wykrywania fikcyjnych szkód osobowych.
Leczenie szpitalne na przestępczym topie
W całkowitej liczbie przestępstw dominują te związane z leczeniem szpitalnym. Przeciętna wartość tego przestępstwa to około 1 tys. zł przy dużej liczbie przypadków (blisko 4400). W 2022 r. wykryto także fraudy, które nie dotyczą bezpośrednio wypłaty świadczeń, a sytuacji, w której sprawca zawiera umowę z bezpośrednim zamiarem wyłudzenia świadczenia.
Sprawcy chcący wyłudzić świadczenie w ubezpieczeniach na życie bazują na okazywaniu ubezpieczycielowi fikcyjnej dokumentacji medycznej i dowodów zakupu usług medycznych w prywatnych placówkach służby zdrowia. Dotyczy to zarówno produktów indywidualnych, jak i grupowych, gdzie ułatwieniem dla sprawców jest brak oceny ryzyka przy przystępowaniu do umowy. Wykrywanie takich prób polega na analizie danych i poszukiwaniu nieprawidłowości mogących wskazywać na próbę wyłudzenia.
Druga grupa działań przestępczych dotyczy produktów inwestycyjnych. Proceder podobny jest do wyłudzeń w sektorze bankowym. Sprawcy podszywają się pod klienta lub kontaktują się z nim i przy pomocy narzędzi IT i socjotechniki skłaniają do przekierowania pieniędzy na inny rachunek. Klient oszukiwany jest pod pozorem ratowania środków przed fikcyjnym zagrożeniem lub kuszony nierealnie atrakcyjną inwestycją.
Mimo pomysłowości przestępców, zakłady ubezpieczeń na życie dobrze radzą sobie z atakami fraudowymi – w 95% przypadków próba wyłudzenia kończy się odmową wypłaty odszkodowania.
Przestępczość ubezpieczeniowa w dziale II
Z kolei w ubezpieczeniach majątkowych zidentyfikowano 23 352 próby dokonania wyłudzeń na łączną kwotę 357,36 mln zł. Procentowy udział przestępczości ubezpieczeniowej w świadczeniach wypłacanych w dziale II wyniósł 1,4%.
Najczęstszym i najbardziej kosztownym przestępstwem w ubezpieczeniach majątkowych są wyłudzenia z ubezpieczeń komunikacyjnych. Jednak sprawcy coraz częściej sięgają po inne rodzaje produktów – inne ubezpieczenia OC, ubezpieczenia turystyczne oraz ubezpieczenia mieszkań i domów.
Najpopularniejsze cele przestępców w dziale II
| Produkt/ryzyko | Liczba przypadków | Wartość w złotych |
| OC komunikacyjne (majątkowe) | 10608 | 104 344 517 |
| OC komunikacyjne (osobowe) | 1971 | 75 017 681 |
| Autocasco | 4762 | 95 969 041 |
| Inne OC | 1419 | 31 215 607 |
| Ubezpieczenia mieszkań i domów | 1950 | 21 463 314 |
| Turystyczne i assistance | 1967 | 3 964 432 |
źródło: PIU
Autorzy raportu zauważają, że wysokie koszty nawet drobnych napraw zaawansowanych technicznie pojazdów sprawiają, że często są one wykorzystywane jako generatory szkód w OC i AC, co wpływa na dużą wartość wyłudzeń w ubezpieczeniach komunikacyjnych. Poza szkodami polegającymi na uszkodzeniach samochodów, sprawcy często symulują rzekome uszkodzenia ciała w wypadkach komunikacyjnych. Te ostatnie są kosztownym zagrożeniem – średnia wysokość wyłudzenia w takiej szkodzie to blisko 38 tys. zł. To dwukrotnie więcej niż w AC i cztery razy więcej niż w materialnych szkodach OC.
Metody bez zmian, a wykrywalność coraz wyższa
Metody wyłudzeń w ubezpieczeniach komunikacyjnych nie zmieniają się istotnie na przestrzeni lat. Zarówno sprawcy indywidualni, jak i grupy przestępcze powodują celowe lub fikcyjne kolizje i pozorują kradzieże pojazdów. Wciąż popularne są fikcyjne wynajmy pojazdów zastępczych i szkody w pojazdach z leasingu.
Mimo to wykrywalność fraudów w ubezpieczeniach komunikacyjnych jest wysoka. Ubezpieczyciele mają dostęp do baz i narzędzi UFG, a także korzystają z odczytu danych ze sterowników elektronicznych pojazdów. Sprawna rekonstrukcja autentycznego przebiegu kolizji to także efekt stosowania narzędzi IT do skanowania 3D oraz modelowania przebiegu wypadków. Wzrasta także świadomość społeczeństwa. Dzięki akcjom edukacyjnym coraz więcej osób potrafi rozpoznawać próby wyłudzeń przez wymuszone kolizje drogowe. Branża ubezpieczeniowa wspiera także policjantów, którzy dzięki szkoleniom organizowanym przez PIU zdobywają aktualną wiedzę o metodach wyłudzeń. Ubezpieczyciele sprawnie reagują na zmiany w metodach działań sprawców. Coraz skuteczniej zwalczane są próby wyłudzeń w mieniu leasingowanym. Jest to jeden z kluczowych czynników powodujących zmniejszenie ogólnej kwoty wykrytych wyłudzeń w ubezpieczeniach majątkowych.
Polisy pozakomunikacyjne na celowniku oszustów
PIU wskazuje, że poza „komunikacją” przestępczość coraz częściej dotyczy ubezpieczeń mieszkań, turystycznych, NNW oraz OC z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Łącznie w 2022 roku było to około 6 tys. przypadków. Jest to nowy trend wskazujący na coraz większe zainteresowanie sprawców ubezpieczeniami innymi niż komunikacyjne.
Średnie wartości przestępstw w poszczególnych produktach kształtują się od kilkunastu do ponad 100 tys. zł. Sprawcy wciąż stosują znane wcześniej metody, takie jak deklarowanie utraty lub uszkodzenia drogich ruchomości we wszelkich rodzajach ubezpieczeń majątkowych czy fikcyjna dokumentacja rzekomo doznanych urazów. Najwyższe wartości występują w szkodach dotyczących pożarów i kradzieży mienia w przedsiębiorstwach, ale w 2022 r. nie odnotowano dużych wyłudzeń pożarowych. Dzięki temu nastąpił spadek wartości przestępstw w dziale II.
Silnie wzrasta liczba drobnych szkód powodowanych przez osoby fizyczne. Dotyczą one fikcyjnych strat w majątku osobistym gospodarstwa domowego lub poniesionych podczas podróży. Odnotowano także nietypowe zdarzenia opierające się na ubezpieczeniu czasowej niezdolności do pracy, sprzętu do gier video czy zwierząt domowych.
Zakłady liczą na Krajowy System e-Faktur
Przestępcy coraz częściej przedstawiają ubezpieczycielowi fałszywe dowody zakupu w trakcie likwidacji szkód. Problem dotyczy utraconego i zniszczonego mienia, ruchomości w mieszkaniach, bagażu w podróży. W walce z tego typu fraudami może pomóc weryfikacja dowodów zakupu po wdrożeniu Krajowego Systemu e-Faktur, ale nadal nie wiadomo, na jakich warunkach i zasadach branża ubezpieczeniowa będzie mogła korzystać z tego rozwiązania.
Artur Makowiecki
news@gu.com.pl
