Rewolucja w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych

W tym artykule skupię się na kryteriach ustalania składek oraz zmianach dotyczących sum gwarancyjnych w ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (OC ppm).W kolejnych artykułach poruszę temat dalszych zmian.

Kontynuujemy analizę projektu nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jak i ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (druk 594528). Jak już wspomniałem w poprzednim artykule („GU” nr 20 z 15 maja), nowelizacja stanowić ma implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2118 z 24 listopada 2021 r. zmieniającą dyrektywę 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności.

Kryteria ustalania składek OC ppm

Obecnie obowiązujący art. 8 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie zawiera kryteriów ustalania składek ubezpieczeniowych. Taryfy oraz wysokość składek ubezpieczeniowych za ubezpieczenia obowiązkowe ustala więc zakład ubezpieczeń. Jednak w każdym przypadku ustalenia lub zmiany taryfy składek za ubezpieczenia obowiązkowe OC ppm, OC rolnika i budynków rolniczych zakład ubezpieczeń przedstawia KNF informacje o tych taryfach oraz o podstawach ich ustalenia. Informacja ta powinna zawierać w szczególności analizę szkodowości oraz kosztów obsługi ubezpieczenia. W projekcie przewidziano dodanie ustępów 3a–3c, zgodnie z którymi:

*przy ustalaniu wysokości składki ubezpieczeniowej za ubezpieczenie OC ppm zakład ubezpieczeń uwzględnia dane, o których mowa w art. 102 ust. 2–4 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, oraz nie uwzględnia się narodowości posiadacza pojazdu mechanicznego, jego poprzedniego miejsca zamieszkania lub siedziby ubezpieczonego;

*zakłady ubezpieczeń opracowują i publikują na swoich stronach internetowych ogólną politykę w zakresie wykorzystania danych, o których mowa w art. 102 ust. 2–4, przy wyliczaniu wysokości składek za ubezpieczenie OC.

Zdecydowano się więc na ustawowe wskazanie, jakie dane wykorzystywać mają ubezpieczyciele przy ustalaniu wysokości składek. Odesłanie do treści art. 102 oznacza potwierdzenie możliwości posługiwania się danymi o przebiegu ubezpieczenia gromadzonymi przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, które obejmują: dane z rejestru umów ubezpieczenia działu II grupy 3 i 10 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, dane zawierające informacje dotyczące uczestników zdarzenia powodującego odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń oraz analogiczne dane dotyczące ubezpieczeń AC.

Jednocześnie nowelizowane przepisy – podobnie jak w przypadku art. 34 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (zakaz różnicowania składki przy zastosowaniu kryterium płci) – wprowadzają zakaz dyskryminacji ubezpieczających ze względu na narodowość ubezpieczającego lub wyłącznie z uwagi na jego poprzednie państwo członkowskie zamieszkania lub siedziby.

Zmiany dotyczące sum gwarancyjnych w ubezpieczeniu OC ppm

Do tej pory, zgodnie z brzmieniem art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, wysokość sumy gwarancyjnej w złotych jest w odniesieniu do danego zdarzenia każdorazowo ustalana przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wyrządzenia szkody. Dyrektywa 2021/2118 podwyższa minimalne wysokości sum gwarancyjnych do poziomu:

• w przypadku szkód na osobie: 6 450 000 euro w odniesieniu do jednego wypadku bez względu na liczbę osób poszkodowanych lub 1 300 000 euro w odniesieniu do jednej osoby poszkodowanej (przy czym polskie przepisy, zarówno w obecnej, jak i proponowanej nowej wersji takiego ograniczenia odnoszącego się do jednej osoby nie zawierają);
• w przypadku szkody majątkowej: 1 300 000 euro w odniesieniu do jednego wypadku bez względu na liczbę osób poszkodowanych.

Sumy gwarancyjne w euro określono na wyższym i wspólnym dla wszystkich państw członkowskich UE poziomie. Nowością jest przeliczenie – w odniesieniu do państw, które nie przyjęły euro – sum gwarancyjnych na walutę krajową z zastosowaniem odgórnie wskazanego kursu wymiany obowiązującego na 22 grudnia 2021 r., opublikowanego w Dzienniku Urzędowym UE (zgodnie z art. 9 ust. 1 akapit 2 dyrektywy 2009/103/WE zmienianej dyrektywą).

Stąd przyjęte w ramach proponowanego brzmienia art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych wyliczenia oparto na kursie wymiany euro na 22 grudnia 2021 r., który wyniósł 4,6320 zł. Z tych względów, po wejściu w życie znowelizowanych przepisów, suma gwarancyjna w ubezpieczeniu OC ppm nie będzie mogła być niższa niż w przypadku szkód na osobie – 29 876 400 zł, a w przypadku szkód w mieniu 6 021 600 zł.

Co przyniosą zmiany?

Poza ujednoliceniem sum gwarancyjnych w UE zakłady ubezpieczeń zostaną zobligowane do publikacji ogólnych zarysów polityki w zakresie wykorzystywania danych o przebiegu ubezpieczenia przy wyliczaniu wysokości składek ubezpieczeniowych. Powstaje pytanie, jak wpłynie to na konkurencyjność ubezpieczycieli i jak szczegółowe będą publikowane na stronach www informacje?

Zapewne zakłady ubezpieczeń będą ograniczać się do niezbędnego minimum, skoro dane służące do wyliczania składek, a tym bardziej sposób ich użycia stanowią tajemnice ubezpieczycieli.

Ciąg dalszy nastąpi.

dr Michał P. Ziemiak
adiunkt w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego i Medycznego UMK, radca prawny, członek polskiego Oddziału Association Internationale de Droit des Assurances (AIDA)