O rodzajach roszczeń osobowych z wypadków komunikacyjnych (ale nie tylko, gdyż w grę wejdą tu również roszczenia medyczne i tym podobne) napisano wiele. Wobec nowych wyzwań w dziedzinie ochrony osób w ruchu drogowym, konieczności dostosowywania produktów ubezpieczeniowych do dynamiki rynku warto, by polska branża stale monitorowała, co przewidują inne porządki prawne i jak kwestie roszczeń z tego zakresu rozpatrują europejskie sądy.
Na podstawie rozmów z doświadczonymi branżystami i baz wiedzy Insuralex postanowiłam porównać rozwiązania polskie z propozycjami trzech wybranych krajów europejskich – Francji, Austrii i Hiszpanii.
Rozwiązania polskie
W polskim Kodeksie cywilnym zadośćuczynienie z tytułu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia reguluje art. 445. Jest to tzw. szkoda bezpośrednia, do której dochodzenia uprawniony jest poszkodowany (np. w wypadku komunikacyjnym).
Co do zasady konieczne do dochodzenia właśnie tego roszczenia jest wykazanie szkody fizycznej, psychicznej, przebiegu leczenia, wpływu zdarzenia na życie poszkodowanego – osobiste, zawodowe, rodzinne itp., a ciężar dowodu spoczywa na powodzie. Okres przedawnienia tych roszczeń wynosi: 3 lata – jeśli sprawca nie został ustalony, a nie popełniono przestępstwa, 10 lat – jeśli sprawca jest ustalony i zapadł wyrok skazujący sprawcę w sprawie karnej, i 20 lat – jeśli sprawca nie został ustalony, a popełniono przestępstwo.
W dotychczasowym orzecznictwie szkody takie rekompensowane są kwotami zależnymi od stopnia uszczerbku. Kwoty od 1 tys. zł do 10 tys. zł rekompensowały drobne szkody (zdefiniowane na potrzeby tego artykułu jako kategoria 1.), z krótkim leczeniem zachowawczym, niepozostawiające trwałych następstw.
Poważniejsze sprawy, z leczeniem operacyjnym, uszczerbki, które wpływają na codzienne funkcjonowanie etc. (kategoria 2.), rekompensowane są kwotami między 10 tys. zł a 100 tys. zł i więcej, zaś szkody skutkujące zmianą dotychczasowego życia (kategoria 3.) – np. utrata kończyn, ważnych organów, konieczność poruszania się na wózku – 300–500 tys. zł.
W sprawach, w których poszkodowany utracił możliwość samodzielnej egzystencji, możliwość poruszania się lub znajduje się w stanie wegetatywnym, przedział zasądzanych kompensat to od 700 tys. zł do 1–2 mln zł (kategoria 4.).
Rozwiązania francuskie
Podobne roszczenie, również przysługujące bezpośrednio poszkodowanemu, funkcjonuje we francuskim Kodeksie cywilnym. Reguluje je art. 1231-1 i art. 1240, 1241, przy czym roszczenia te można wywodzić również z ustawy z 1985 r. dotyczącej ofiar wypadków komunikacyjnych lub na jakiejkolwiek innej podstawie prawnej dotyczącej uszkodzeń ciała. Kwestie ciężaru dowodu i samego postępowania dowodowego kształtują się podobnie jak w Polsce. Okres przedawnienia wynosi dziesięć lat, bez dodatkowych rozróżnień.
Francuskie sądy zasądzają w kategorii 1. kwoty od ok. 500 do 8 tys. euro, w kategorii 2. – kwoty od 8 tys. do 70 tys. euro, w kategorii 3. – od 300 tys. do 700 tys. euro, natomiast roszczenia z kategorii 4. to już kwoty rzędu kilku milionów euro.
Rozwiązania hiszpańskie
W Hiszpanii podobne jak opisane wyżej roszczenia, z identycznym gronem poszkodowanych oraz ciężarem dowodu, także reguluje Kodeks cywilny (art. 1902). Okres przedawnienia przedstawia się jednak mniej korzystnie dla poszkodowanych w porównaniu z Polską czy Francją – w przypadku braku przestępstwa jest to 1 rok (3 lata w Katalonii), a w przypadku popełnienia przestępstwa komunikacyjnego okresy te zależne są od jego rodzaju.
Jeśli chodzi o wysokość kompensat, obowiązują stawki dzienne, wahające się w zależności od kategorii, od około 32 do ponad 120 euro za dzień.
Roszczenia z kategorii 4. są wyceniane przez sądy bardzo indywidualnie, lecz zazwyczaj nie osiągają tak wysokich sum jak we Francji.
Rozwiązania austriackie
Według austriackiego Kodeksu cywilnego postępowanie dowodowe nie różni się zasadniczo od opisanych powyżej systemów. Podstawowy okres przedawnienia wynosi 3 lata od momentu dowiedzenia się o szkodzie, a 30 lat od pojawienia się skutków szkody, jeżeli poszkodowany w wypadku lub zdarzeniu nie wiedział o szkodzie lub osobie sprawcy. Jeżeli szkoda pochodzi z orzeczonego prawomocnym wyrokiem przestępstwa popełnionego umyślnie i karanego karą pozbawienia wolności nie mniejszą niż 1 rok, okres przedawnienia wynosi 30 lat.
W Austrii nie obowiązują konkretne taryfikatory dla tego rodzaju szkód, a zasądzane kwoty są zawsze oceniane w aspekcie konkretnej sprawy. Sądy najczęściej skupiają się na okresie dotkliwego bólu i cierpienia wywołanego wypadkiem, określanego przez biegłego. Zasądzane kwoty oscylują w przedziałach: kategoria 1. – 110–120 euro, kategoria 2. – 220–250 euro, kategoria 3. – 330–350 euro za każdy dzień bólu lub cierpienia. W przypadku kategorii 4. kwoty dzienne mogą nawet sięgać 2 tys. euro. Najwyższe zasądzone kwoty to 3200 euro za dzień.
Przewidziano także rekompensatę kosztów przywrócenia zdrowia do poprzedniego stanu oraz kosztów opieki, zwykle między 15 a 20 euro za dzień. W pełni kompensowane są szkody związane z utraconymi zarobkami, podobnie jak w wielu krajach, ale tutaj (w odróżnieniu od niektórych systemów) dodatkowo sądy rozpoznają roszczenia z tytułu niezdolności do wykonywania czynności domowych (między 12 a 18 euro za dzień).
Wobec nowych wyzwań w dziedzinie ochrony osób w ruchu drogowym, koniecznością dostosowywania produktów ubezpieczeniowych do dynamiki rynku warto, by polska branża stale monitorowała, co przewidują inne porządki prawne i jak kwestie roszczeń z tego zakresu rozpatrują europejskie sądy.
mec. Marta Olczak-Klimek
