Rzecznik Praw Obywatelskich złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4 czerwca 2025 r., który odrzucił skargę obywatela na wezwanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego do zapłaty opłaty karnej za brak ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznej. Urząd stoi na stanowisku, że takie wezwanie jest decyzją administracyjną bądź ewentualnie aktem z art. 3 § 2 pkt 4 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi i jako takie podlega ono kontroli sądów administracyjnych.
W uzasadnieniu skargi RPO przedstawił argumenty na rzecz takiego stanowiska. Wskazał m.in., że obowiązek ubezpieczenia OC ppm. ma charakter publicznoprawny, a jego naruszenie skutkuje powstaniem odpowiedzialności administracyjnoprawnej, polegającej na konieczności zapłaty opłaty, którą z kolei należy postrzegać jako administracyjną karę pieniężną w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego.
W ocenie urzędu jest to koniecznie zarówno ze względu na potrzebę zapewnienia spójności systemu prawnego, jak i z uwagi na wymóg istnienia przesłanek łagodzących absolutną odpowiedzialność administracyjnoprawną, a więc taką, którą obywatel ponosi zawsze, niezależnie od okoliczności. Według Rzecznika takich przesłanek brakuje w ustawie regulującej odpowiedzialność za brak OC ppm., co powoduje, że obywatel nie jest w stanie się od niej uwolnić, nawet wobec wystąpienia siły wyższej, z której powodu nie zawarł umowy ubezpieczenia.
Dlatego zdaniem RPO do opłaty karnej należy stosować przepisy Działu IVA Kpa, dotyczące administracyjnych kar pieniężnych. Przewidują one zarówno przesłankę egzoneracyjną w postaci siły wyższej (art. 189e), jak i obligatoryjne i fakultatywne przesłanki odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej (art. 189f).
Zdaniem Rzecznika za koniecznością przyjęcia, że wezwanie UFG do opłaty jest decyzją administracyjną, przemawiają także inne względy. Podstawowe znaczenie ma wśród nich konieczność zagwarantowania jednostce prawa do procesu. Jest to szczególnie ważne ze względu na przedmiot wezwania UFG, jakim jest nałożenie na jednostkę sankcji pieniężnej.
RPO przedstawił także powody, dla których jego zdaniem wezwanie UFG do opłaty karnej można postrzegać jako akt z art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Stanowisko to nawiązuje do linii orzeczniczej sądów administracyjnych, ukształtowanej na podstawie obowiązującej uprzednio ustawy o działalności ubezpieczeniowej, zgodnie z którą takie wezwanie Funduszu było traktowane jako akt tego rodzaju.
W opinii Rzecznika powyższe ujęcie, choć spowoduje otwarcie drogi do zaskarżenia wezwania UFG do sądu administracyjnego, należy postrzegać wyłącznie w kategoriach gwarancji minimalnej. Instytucja uważa, że sądowa kontrola wezwania Funduszu nie wpłynie na etap stosowania prawa przez ten organ, w którym zobowiązanemu nie przysługują uprawienia procesowe wynikające z ogólnego postępowania administracyjnego, zwłaszcza gwarancji wynikających z Działu IVA Kpa.
(AM, źródło: RPO)
