Zawarcie umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych jest obowiązkowe, w sytuacji gdy dany pojazd jest zarejestrowany w państwie członkowskim i nie został w należyty sposób wycofany z ruchu Obowiązek taki nie może zostać wyłączony jedynie ze względu na okoliczność, że zarejestrowany pojazd jest w danej chwili niezdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny – orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Sprawa rozstrzygana przez TSUE dotyczyła pojazdu, który stał się własnością polskiego powiatu na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego o przepadku auta. W 2018 r. urząd ubezpieczył pojazd, począwszy od kolejnego dnia pracy. Zważywszy na zły stan techniczny pojazdu, postanowił przekazać go do zniszczenia. W czerwcu auto zostało wyrejestrowane. W lipcu Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny nałożył na powiat grzywnę w kwocie 4200 zł z tytułu niedopełnienia ciążącego na nim obowiązku zawarcia umowy OC ppm. od lutego do kwietnia.
Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim, do którego decyzja UFG została zaskarżona przez powiat, zwrócił się do Trybunału z pytaniem, czy obowiązek zawarcia OC ppm. istnieje w odniesieniu do pojazdu, który jest zarejestrowany w państwie członkowskim, znajduje się na terenie prywatnym, jest niezdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny i decyzją właściciela został przeznaczony do zniszczenia.
Auto zarejestrowane musi mieć OC
W ogłoszonym 29 kwietnia wyroku TSUE orzekł, że zawarcie OC ppm. w odniesieniu do pojazdu zarejestrowanego w państwie członkowskim jest obowiązkowe dopóki, dopóty pojazd ten nie zostanie w należyty sposób wycofany z ruchu, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami prawa krajowego. Trybunał wskazał, że zawarcie umowy ubezpieczenia jest co do zasady obowiązkowe w odniesieniu do pojazdu, który jest zarejestrowany w państwie członkowskim, znajduje się na terenie prywatnym i decyzją właściciela został przeznaczony do zniszczenia, nawet jeśli nie jest w danym momencie zdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny. W tym względzie TSUE przypomniał, że pojęcie „pojazdu” jest obiektywne i niezależne od użytku, jaki czyni się lub można czynić z danego pojazdu, czy też od zamiaru jego właściciela lub innej osoby rzeczywistego korzystania z niego. Stan techniczny może jednak zmieniać się wraz z upływem czasu, a jego ewentualne przywrócenie zależy od czynników subiektywnych, takich jak w szczególności istnienie po stronie jego właściciela lub posiadacza woli przeprowadzenia lub zlecenia niezbędnych napraw oraz dostępność środków finansowych przeznaczonych na ten cel. W konsekwencji: gdyby sama okoliczność, że w danym momencie pojazd jest niezdolny do jazdy, wystarczała do pozbawienia go jego statusu, a tym samym do zwolnienia z obowiązku ubezpieczenia, to obiektywny charakter pojęcia zostałby podany w wątpliwość.
Przymus ubezpieczeniowy niezależny od zdolności do jazdy
Poza tym obowiązek ubezpieczenia nie jest związany z użytkowaniem pojazdu jako środka transportu w danej chwili, ani z tym, czy spowodował on szkodę. Wynika z tego, że obowiązek ubezpieczenia nie może zostać wyłączony ze względu na samą okoliczność, iż zarejestrowany pojazd jest w danej chwili niezdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny, a zatem niezdolny do spowodowania szkody, nawet jeśli pozostaje on w tym stanie od chwili przeniesienia prawa własności. Podobnie sam istniejący po stronie właściciela lub innej osoby zamiar zniszczenia pojazdu nie pozwala uznać, że traci on swój status, a tym samym zostaje wyłączony z zakresu obowiązku ubezpieczenia. Kwalifikacja jako „pojazd” oraz zakres obowiązku ubezpieczenia nie mogą bowiem być uzależnione od tych czynników subiektywnych, ponieważ stanowiłoby to zagrożenie dla przewidywalności, stabilności i ciągłości tego obowiązku, którego przestrzeganie jest jednak konieczne w celu zagwarantowania pewności prawa.
OC niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa
Trybunał orzekł ponadto, że obowiązek ubezpieczenia zarejestrowanego w państwie członkowskim pojazdu, który znajduje się na terenie prywatnym i który decyzją właściciela został przeznaczony do zniszczenia, nawet jeśli ów pojazd nie jest w danym momencie zdolny do jazdy ze względu na swój stan techniczny, jest, po pierwsze, niezbędny do zapewnienia ochrony poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych, zważywszy, że interwencja instytucji zapewniającej wypłatę odszkodowań z tytułu szkód majątkowych i uszkodzeń ciała spowodowanych przez pojazd nieubezpieczony jest przewidziana wyłącznie w przypadku, gdy zawarcie umowy ubezpieczenia jest obowiązkowe. Wykładnia ta gwarantuje bowiem, że poszkodowani otrzymają w każdym razie odszkodowanie albo od ubezpieczyciela albo od instytucji gwarantującej wypłatę odszkodowań, w sytuacji gdy pojazd uczestniczący w wypadku był nieubezpieczony lub niezidentyfikowany.
Po drugie, obowiązek ten pozwala na realizację w optymalny sposób celu, jakim jest zagwarantowanie swobodnego ruchu zarówno pojazdów normalnie znajdujących się na obszarze Unii Europejskiej, jak i podróżujących nimi osób. Jedynie poprzez zapewnienie wzmocnionej ochrony ewentualnym ofiarom wypadków spowodowanych przez pojazdy mechaniczne można bowiem oczekiwać od państw członkowskich, by odstąpiły od przeprowadzania systematycznych kontroli ubezpieczenia pojazdów wjeżdżających na ich terytorium z terytorium innych państw członkowskich, co ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia swobody tego ruchu.
Tylko wycofanie z ruchu zwalnia z ubezpieczenia
TSUE wyjaśnił też, że aby dany pojazd został wyłączony z zakresu obowiązku ubezpieczenia, konieczne jest, by został on formalnie wycofany z ruchu zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi. Chociaż co do zasady rejestracja potwierdza jego zdolność do jazdy i tym samym do wykorzystania go jako środka transportu, to jednak zarejestrowany pojazd może być w sposób obiektywny ostatecznie niezdolny do ruchu ze względu na swój zły stan techniczny. Stwierdzenie owej niezdolności do jazdy, a w konsekwencji stwierdzenie utraty statusu „pojazdu”, powinny jednak zostać dokonane w sposób obiektywny. W tym względzie, o ile wyrejestrowanie danego pojazdu może stanowić takie obiektywne stwierdzenie, o tyle prawo Unii nie reguluje sposobu, w jaki taki pojazd może zostać zgodnie z prawem wycofany z ruchu. W związku z tym wycofanie, zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami krajowymi, może zostać stwierdzone w inny sposób niż poprzez wyrejestrowanie danego pojazdu.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 kwietnia 2021 roku w sprawie C-383/19 Powiat Ostrowski / Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
Artur Makowiecki
news@gu.home.pl
