Prawem regulującym powództwo osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, przeciwko sprawcy szkody, i określającym w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, jest co do zasady prawo państwa, w którym powstaje dana szkoda – orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Sąd francuski uznaje roszczenie
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła obywatela Francji, który podczas wakacji w Portugalii został uderzony przez śrubę napędową statku zarejestrowanego w Portugalii. Poszkodowany wystąpił o odszkodowanie przed sądem okręgowym w Lyonie. Ten uznał, że powodowi należy się z tytułu naprawienia szkody 229 480,73 euro. Całość kwoty wypłacił (do 7 kwietnia 2014 r.) Fonds de Garantie des Victimes des Actes de Terrorisme et d’Autres Infractions (FGTI), czyli francuski fundusz gwarancji dla ofiar aktów terrorystycznych i innych przestępstw.
Sąd portugalski pyta TSUE
Następnie pod koniec listopada 2016 r. FGTI pozwał Victoria Seguros, towarzystwo ubezpieczeniowe osoby uważanej za odpowiedzialną za przedmiotowy wypadek, przed sądy portugalskie w celu uzyskania od niego zwrotu wypłaconego odszkodowania. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, stwierdziwszy, że roszczenie FGTI uległo przedawnieniu ze względu na upływ trzyletniego terminu przewidzianego w mającym zastosowanie prawie portugalskim. Fundusz odwołał się do sądu apelacyjnego w Lizbonie, podnosząc, że zgodnie z art. 19 rozporządzenia nr 864/2007 terminem przedawnienia mającym zastosowanie nie jest ten w prawie portugalskim, lecz w prawie francuskim. A ten ostatni, wynoszący 10 lat, w dniu wniesienia powództwa do sądów portugalskich jeszcze nie upłynął. Z kolei firma Victoria Seguros powołała się na możliwość zastosowania prawa portugalskiego, zgodnie z którym powództwo to uległo przedawnieniu zgodnie z zasadami przewidzianymi w portugalskim kodeksie cywilnym. Z tego powodu SA w Lizbonie postanowił zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującym pytaniem prejudycjalnym:
„Czy prawem właściwym dla zasad dotyczących przedawnienia roszczenia o odszkodowanie jest prawo miejsca, w którym doszło do wypadku (prawo portugalskie), zgodnie z art. 4 ust. 1 i art. 15 lit. h) rozporządzenia [nr 864/2007], czy też w przypadku wstąpienia w prawa poszkodowanego właściwe jest »prawo osoby trzeciej«, która wstąpiła w prawa poszkodowanego (prawo francuskie), zgodnie z art. 19 tego rozporządzenia?”.
TSUE: Sprawę reguluje prawo portugalskie
W odpowiedzi TSUE wskazał, że z art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 864/2007, tj. „[j]eżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda” wynika, iż prawem właściwym dla powództwa poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody jest, z zastrzeżeniem odmiennych przepisów rozporządzenia, prawo państwa, w którym powstaje szkoda.
Ponadto, z łącznej lektury art. 4 ust. 1 i art. 15 lit. h) rozporządzenia wynika, po pierwsze, że – jeżeli rozporządzenie to nie stanowi inaczej – prawem, które reguluje powództwo poszkodowanego przeciwko sprawcy szkody i określa w szczególności przepisy dotyczące przedawnienia tego powództwa, jest prawo państwa, w którym powstaje ta szkoda. Po drugie, art. 19, zatytułowany „Subrogacja”, w odniesieniu do obowiązku zaspokojenia poszkodowanego przez osobę trzecią stanowi, że „prawo właściwe dla obowiązku osoby trzeciej określa, czy i w jakim zakresie osoba trzecia jest uprawniona do dochodzenia od dłużnika [praw], które przysługiwały wierzycielowi wobec dłużnika, zgodnie z prawem właściwym dla wiążącego ich stosunku”. Artykuł ten dokonuje zatem rozróżnienia między z jednej strony prawem właściwym dla stosunków między wierzycielem, czyli – w przypadku szkody – osobą poszkodowaną, a osobą trzecią, która wstąpiła w jego prawa, a z drugiej strony prawem właściwym dla stosunków między wierzycielem a jego dłużnikiem, to znaczy – w przypadku szkody – stosunków między osobą poszkodowaną a sprawcą szkody.
Ponadto wspomniany przepis uściśla, że osoba trzecia, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, może wykonywać prawa poszkodowanego zgodnie z prawem regulującym stosunki między tą osobą a sprawcą szkody. Wynika z tego, że to zgodnie z tym ostatnim prawem osoba trzecia, która wstąpiła w prawa i obowiązki, może w miejsce poszkodowanego wnieść powództwo przeciwko sprawcy szkody. Innymi słowy, prawem właściwym dla powództwa osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego, przeciwko sprawcy szkody, jest prawo właściwe dla powództwa poszkodowanego przeciwko temu sprawcy.
Konkludując, Trybunał stwierdził, że z łącznej lektury art. 4 ust. 1, art. 15 lit. h) i art. 19 przywoływanego rozporządzenia wynika, iż prawem regulującym powództwo poszkodowanego przeciwko sprawcy i określającym w szczególności przepisy dotyczące jego przedawnienia, którym jest co do zasady prawo państwa powstania szkody, jest również prawem regulującym powództwo osoby trzeciej, która wstąpiła w prawa poszkodowanego w tej sprawie.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dziewiąta izba) z dnia 17 maja 2023 r. e sprawie C‑264/22.
Artur Makowiecki
news@gu.com.pl
