Kontrola podatkowa przestała być wydarzeniem, a stała się procesem ciągłym, w którym fiskus analizuje dane w czasie rzeczywistym. Administracja skarbowa dysponuje dziś narzędziami analitycznymi i ogromnymi zasobami danych, których większość firm nie potrafi zrównoważyć – takie wnioski płyną z opublikowanego właśnie raportu „Bezpieczna kontrola: nowe ryzyka podatkowe i jak nimi zarządzać”, przygotowanego przez Strefę Bezpieczeństwa, EY oraz UNIQA. Odpowiedzią autorów raportu na zidentyfikowane w nim ryzyka jest projekt „Bezpieczna kontrola” zapewniający wsparcie na wypadek kontroli skarbowej, w modelu działania „na żądanie”.
Cyfrowy fiskus, niewidzialna kontrola
Raport sporządzony na podstawie badania, w którym udział wzięło 598 przedsiębiorstw, oraz analizy praktyk i wyzwań towarzyszących przedsiębiorstwom w środowisku kontroli podatkowych pokazuje, że administracja skarbowa dysponuje dziś zaawansowanymi narzędziami analitycznymi, przetwarzając dane JPK, deklaracje i rejestry w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Efektem tego jest wzrost skali działań prowadzonych względem firm – w 2024 roku przeprowadzono ponad 2,39 mln czynności sprawdzających, czyli 260 razy więcej niż formalnych kontroli (niespełna 9,3 tys.).
– Dziś nie czeka się na pukanie do drzwi. System działa nieprzerwanie, a decyzje zapadają często poza zasięgiem świadomości przedsiębiorcy. Dla firm to ogromna asymetria, bo fiskus ma technologię, dane, narzędzia i czas. Po drugiej stronie często stoi przeciążony CFO, księgowa lub właściciel bez odpowiedniego wsparcia i świadomości, że kontrola już trwa. Dlatego zarządzanie ryzykiem podatkowym musi być ciągłe, a nie reaktywne – wskazuje Piotr Wójcik, dyrektor zarządzający Pionu Rozwiązań dla Klienta Korporacyjnego UNIQA.
Zaufanie do fiskusa wciąż niewielkie
Z badania wynika ponadto, że tylko 24% ankietowanych firm deklaruje zaufanie do administracji skarbowej. Z kolei 37% postrzega fiskusa przede wszystkim jako kontrolera, a 28% jako podejrzliwego obserwatora. Tylko 22% respondentów widzi w nim partnera. W efekcie 69% badanych deklaruje postawę ostrożną lub zachowawczą – wolą nadpłacić podatek, niż ryzykować spór z urzędem. Jednocześnie ponad połowa przedsiębiorstw (57%) uważa, że ryzyko podatkowe w ich firmie wzrośnie w ciągu najbliższego roku. Kluczowe powody to:
- częste i nieprzewidywalne zmiany przepisów (58%),
- trudność interpretacji prawa podatkowego (51%),
- niejednolite stanowiska urzędów (35%).
Mimo świadomości ryzyka tylko połowa przebadanych firm ma procedury na wypadek kontroli lub czynności sprawdzających. Z kolei 36% deklaruje posiadanie planu działania na wypadek sporu, a 25% analizuje ryzyko związane z kontrolą JPK. Jedynie 7% ankietowanych korzysta z dashboardów lub wewnętrznych raportów ryzyka.
Problem „samotnego księgowego”
Odpowiedzialność za kontrolę wciąż pozostaje skoncentrowana na jednej osobie, najczęściej głównym księgowym lub CFO. Tylko 22% badanych zapewnia osobom obsługującym kontrolę pełne wsparcie organizacyjne. W pozostałych przypadkach pracownicy często działają samodzielnie, pod presją i bez wystarczających narzędzi.
– Dla firmy kontrola to wydarzenie jednostkowe, stresujące i często dezorganizujące, a dla fiskusa powtarzalna, dobrze zautomatyzowana rutyna. Tylko dobrze przygotowana organizacja jest w stanie wyrównać ten poziom gry. Bez spójnych procedur, jasnych ról i świadomego zaplecza decyzyjnego nawet najlepsi profesjonaliści działają z ograniczoną skutecznością i z dużym obciążeniem emocjonalnym. A kontrola podatkowa to nie test dla jednostki. To test dla całej organizacji – podkreśla Bartosz Czerwiński, adwokat i partner w Zespole Postępowań Podatkowych i Sądowych w Dziale Doradztwa Podatkowego EY Polska.
Ubezpieczenia podatkowe w modelu abonamentowym
Raport wskazuje, że w obliczu rosnącej presji fiskalnej i asymetrii technologicznej ubezpieczenia podatkowe stają się naturalnym elementem profesjonalizacji zarządzania ryzykiem. Dlatego UNIQA wraz z EY i Strefą Bezpieczeństwa opracowała projekt „Bezpieczna kontrola”, będący sposobem na zarządzenie ryzykiem podatkowym. Zapewnia on przedsiębiorstwom profesjonalne wsparcie w momencie wystąpienia kontroli.
– Naszym celem jest zrozumienie nowej rzeczywistości, ale też zaproponowanie rozwiązań, które realnie wzmacniają bezpieczeństwo firm. Bo ryzyko warto rozumieć, zamiast się go bać. Dzięki „ubraniu” produktu w model ubezpieczeniowy staje się on dostępny również dla mniejszych podmiotów – zaznacza Michał Pastuszka, prezes Strefy Bezpieczeństwa.
„Bezpieczna kontrola” łączy komponent ubezpieczeniowy od UNIQA oraz ekspercki od EY. W ramach pomocy podatkowej firma otrzymuje wsparcie ekspertów EY podczas kontroli lub sporów z fiskusem (oraz opcjonalnie z ZUS i PIP), a także wsparcie w postępowaniach we wszystkich instancjach w Polsce (aż do NSA). Firma może dodatkowo skorzystać z OC księgowego UNIQA oraz ubezpieczenia D&O.
W ramach oferty firma może zyskać również dostęp do rozwiązań EY zwiększających odporność podatkową na co dzień. UNIQA podkreśla, że „Bezpieczna Kontrola” to pierwsza tego typu oferta na rynku dostępna w modelu abonamentowym. Firma może włączyć lub wyłączyć zakres ochrony w dowolnym momencie, ze skutkiem od następnego miesiąca. Dzięki temu ponosi koszt tylko za miesiące, w których trwała ochrona.
Raport dostępny jest tutaj.
(AM, źródło: UNIQA)
