29 września 2024 r. weszły w życie przepisy ustawy z 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw.
Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów – wymiennie na gruncie przepisów krajowych zwanych „nowymi postępowaniami grupowymi”, uchylającą dyrektywę 2009/22/WE.
Jej przepisy mają zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, z tytułu czynów niedozwolonych, z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego lub z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a w odniesieniu do ochrony konsumentów także w innych sprawach, w tym o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów lub o roszczenia związane z ich stosowaniem.
Nowe rozwiązanie ma wzmocnić grupowe dochodzenie roszczeń przez konsumentów, przy czym do złożenia pozwu dotyczącego roszczenia potrzeba co najmniej dziesięciu konsumentów, którzy zgodzą się na bycie reprezentowanym w konkretnym powództwie. Pozywającym i organizującym grupę jest podmiot upoważniony, czyli np. uznana organizacja pozarządowa, która w imieniu konsumentów przygotowuje pozew i wszystkie formalności.
Dla przypomnienia: zgodnie z art. 22.1 k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W kontekście ubezpieczeń za konsumenta może być uznana zarówno osoba zawierająca umowę ubezpieczenia, jak i osoba ubezpieczona na podstawie tej umowy.
Na gruncie przepisów wymienionej na wstępie ustawy powództwa grupowe będą mogły być wytaczane m.in. przeciwko przedsiębiorcom świadczącym usługi konsumentom i stosującym praktyki naruszające ogólne interesy konsumentów. Do tej kategorii przedsiębiorców zaliczani są ubezpieczyciele i inne podmioty z branży finansowej.
Konsument na gruncie nowych przepisów nie jest stroną postępowania i nie ponosi jego kosztów. Jedyna opłata, jaka może się pojawić, to koszt przystąpienia do grupy, którą pobiera podmiot upoważniony. Ustawa określa maksymalny próg tej opłaty w wysokości 5% wartości roszczenia, nie więcej niż 1 tys. zł w sprawach o roszczenia niepieniężne oraz 2 tys. zł o pieniężne. Jeśli powództwo przedstawicielskie będzie wytaczał Rzecznik Finansowy, takich wydatków w ogóle nie będzie. Nie ma kaucji.
W razie ugody, z której konsument nie będzie zadowolony, może on złożyć oświadczenie o wystąpieniu z powództwa. Nie będzie związany treścią ugody i nadal będzie przysługiwało mu powództwo cywilne albo przystąpienie do innego powództwa grupowego. Konsument ma również możliwość przystąpienia do innego podmiotu upoważnionego.
Podmiotami upoważnionymi, które mogą wytaczać powództwa, są wszystkie te, które Prezes UOKiK wpisze do prowadzonego przez siebie rejestru lub Komisja Europejska – do wykazu organizacji mogących działać w grupowych postępowaniach transgranicznych. Z urzędu takim podmiotem jest Rzecznik Finansowy.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
