4 stycznia 2022 r. prezydent podpisał nowelizację ustawy o zapobieganiu zakażeniom i chorobom zakaźnym oraz zwalczaniu ich. Dzięki nowym przepisom pacjenci mogą domagać się wypłaty zadośćuczynienia po trafieniu do szpitala w wyniku wystąpienia u nich poważnych, niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP).
Jednak ustawodawca utrudnił możliwość ubiegania się o rekompensatę z nowo powstałego Funduszu Kompensacyjnego, jeśli dojdzie do śmierci z powodu NOP po przyjęciu szczepionki przeciw Covid-19. W związku z tym nowe przepisy budzą duże kontrowersje wśród niektórych osób.
Ministerstwo Zdrowia wyjaśnia, że wypłatę świadczenia za zgon będzie można uzyskać w postępowaniu sądowym, które jest bardziej skomplikowane od administracyjnego. Chodzi o rozstrzygnięcie, czy śmierć rzeczywiście była efektem odczynu po szczepieniu przeciw Covid-19.
Oznacza to, że w wielu przypadkach znacznie prościej i szybciej pacjenci będą mogli otrzymać świadczenie z ubezpieczenia na życie – ponieważ w tym zakresie o możliwości uzyskania takiego świadczenia, jego wysokości i terminie wypłaty decyduje umowa ubezpieczenia zawarta z ubezpieczycielem.
Jak wysokie odszkodowanie po wystąpieniu NOP?
Na podstawie ustawy został powołany Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych. Pacjentom, którzy trafią do szpitala z powodu odczynów poszczepiennych, będą wypłacane z niego świadczenia bez konieczności występowania na drogę sądową.
Zgodnie z przepisami wysokość odszkodowania wyniesie w przypadku:
- obserwacji w szpitalnym oddziale ratunkowym lub izbie przyjęć w związku z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego – 3 tys. zł,
- hospitalizacji w związku z wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego trwającej krócej niż 14 dni – 10 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej od 14 do 30 dni – od 10 do 20 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej od 31 do 50 dni – od 21 do 35 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej od 51 do 70 dni – od 36 zł do 50 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej od 71 do 90 dni – od 51 do 65 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej od 91 do 120 dni – od 66 do 89 tys. zł,
- hospitalizacji trwającej powyżej 120 dni – 100 tys. zł.
Oprócz tego świadczenie kompensacyjne może zostać dodatkowo podwyższone o 5 tys. zł w razie konieczności wykonania zabiegu operacyjnego lub zastosowania metody leczenia stwarzającej podwyższone ryzyko.
Kwota odszkodowania może również wzrosnąć o 10 tys. zł w wyniku hospitalizacji na oddziale intensywnej terapii lub opieki medycznej trwającej co najmniej 7 dni, a także do 15 tys. zł po wykonaniu zabiegu operacyjnego w znieczuleniu ogólnym.
Ponadto w ramach świadczenia kompensacyjnego pacjent może również otrzymać zwrot kosztów do 10 tys. zł związanych z dalszym leczeniem lub rehabilitacją po zakończeniu obserwacji bądź hospitalizacji. Jednocześnie maksymalna kwota wypłaconego odszkodowania nie może być wyższa niż 100 tys. zł.
Kto może się ubiegać o wypłatę świadczenia?
O wypłatę świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego mogą wnioskować osoby, u których stwierdzono wystąpienie odczynów od początku trwania akcji szczepień przeciwko Covid-19 (od 27 grudnia 2020 r.), a także po szczepieniach obowiązkowych przyjętych od 1 stycznia 2023 r.
Jednocześnie osoby, u których stwierdzono odczyny po przyjęciu szczepionki przeciwko Covid-19 przed wejściem w życie nowych przepisów ustawy (4 stycznia 2022 r.), mogą składać wnioski o wypłatę świadczenia kompensacyjnego do 31 grudnia 2022 r.
Aby złożyć wniosek o wypłatę świadczenia, najpierw należy uiścić opłatę w wysokości 200 zł na konto Funduszu Kompensacyjnego. Zostanie zwrócona, jeśli odszkodowanie zostanie przyznane pacjentowi. Decyzję o przyznaniu lub odmowie wypłaty świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego podejmuje Rzecznik Praw Pacjenta w ramach postępowania administracyjnego. Na rozpatrzenie wniosku ma dwa miesiące. Jednocześnie można się od niej odwołać po złożeniu skargi do sądu administracyjnego.
Odszkodowanie za śmierć tylko w sądzie
Ministerstwo Zdrowia jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów ustawy przekonywało, że świadczenie kompensacyjne za śmierć w wyniku wystąpienia odczynów poszczepiennych będzie można uzyskać na drodze sądowej. Jest to o wiele bardziej długotrwałe i skomplikowane niż uproszczone postępowanie administracyjne. Jak argumentuje resort, celem takiego działania jest ustalenie, czy faktyczną przyczyną zgonu pacjenta było przyjęcie szczepionki przeciw Covid-19.
Takie stanowisko Ministerstwa Zdrowia wzbudziło duże kontrowersje wśród niektórych pacjentów. Od początku rozpoczęcia akcji szczepień przeciwko Covid-19 z powodu odczynów poszczepiennych zmarło ok. 90 osób, ale znaczna część z nich była w podeszłym wieku. Jednocześnie warto wspomnieć, że NOP-y wystąpiły w zaledwie 0,05% przypadków w okresie 30 dni po szczepieniu. Tak wynika z danych Państwowego Instytutu Higieny (PIH). Jednak ich wiarygodność również wzbudziła wątpliwości.
Na łamach „Dziennika Gazety Prawnej” z 15 grudnia 2021 r. dr hab. Iwona Paradowska-Stankiewicz, krajowy konsultant w dziedzinie epidemiologii,wyjaśniła, że uwzględnione w raporcie na temat odczynów poszczepiennych ok. 90 zgonów nastąpiło krótko po szczepieniu przeciw Covid-19. Jednocześnie jednak nie ma żadnych dowodów, że są efektem przyjęcia szczepionki.
Jak wyjaśniła w wywiadzie, przed wejściem w życie ustawy o Funduszu Kompensacyjnym nie przeprowadzano dokładnej analizy prawno-medycznej, która pozwalałaby jednoznacznie stwierdzić, czy odczyn poszczepienny w jakikolwiek sposób wpłynął na śmierć pacjenta. Nic więc dziwnego, że zgodnie z decyzją Ministerstwa Zdrowia będzie można to ustalić jedynie na etapie postępowania sądowego.
Ubezpieczenie na życie skuteczniejsze
Jak więc widać, uzyskanie wypłaty świadczenia kompensacyjnego może być dość utrudnione w uproszczonym postępowaniu administracyjnym. M.in. z powodu konieczności wnoszenia wraz z wnioskiem opłaty w wysokości 200 zł czy nawet dwóch miesięcy oczekiwania na wydanie decyzji przez Rzecznika Pacjenta. Zwykle szybciej i prościej będzie otrzymać wypłatę odszkodowania z ubezpieczenia na życie.
Standardowe polisy na życie nie zawierają wyłączeń ochrony z powodu wystąpienia odczynów w wyniku przyjęcia szczepionki przeciw Covid-19. Jeśli więc ubezpieczony poniesie śmierć w wyniku NOP, to zwykle towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaci świadczenie osobie uposażonej wskazanej w umowie bez postępowania sądowego.
Wiele ubezpieczeń na życie gwarantuje również wypłatę świadczenia za każdy dzień pobytu w szpitalu, w tym, gdy jego przyczyną są odczyny wywołane przyjęciem szczepionki przeciw Covid-19. Jego wysokość jest określona w umowie zawartej z ubezpieczycielem.
Jednak pacjenci, którzy mają wykupione ubezpieczenie na życie, mogą również być niezadowoleni z zakresu świadczeń w ramach polisy. W efekcie po stwierdzeniu u nich odczynów z powodu przyjęcia szczepionki przeciw Covid-19 mogą pozwać towarzystwa ubezpieczeniowe, aby przed sądem domagać się wypłaty wyższego odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Wielu klientów nie czyta dokładnie o.w.u. przed zawarciem umowy. Często Polacy ograniczają również zakres polisy jedynie do podstawowego ubezpieczenia grupowego oferowanego przez pracodawcę. W związku z tym w razie wystąpienia odczynów mogą być bardzo rozczarowani zakresem świadczeń zapewnionym przez towarzystwo w ramach ubezpieczenia na życie.
W przyszłości część z niezadowolonych pacjentów może więc wystąpić przeciwko Funduszowi Kompensacyjnemu lub ubezpieczycielom na drogę sądową. Jednak wystąpienie takie winno zostać wcześniej ocenione pod kątem zasadności w świetle treści umowy z ubezpieczycielem.
Robert Jaliński
kancelaria Strażeccy, Jaliński & Wspólnicy
