Stosownie do art. 822 Kodeksu cywilnego, w dużym uproszczeniu, ubezpieczyciel poprzez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązuje się względem ubezpieczającego lub ubezpieczonego (może to być jeden i ten sam podmiot, ale nie musi) do zapłacenia odszkodowania na rzecz osoby trzeciej. To odszkodowanie zgodnie z przepisami powinien pokryć ubezpieczający lub ubezpieczony.
Umowa ubezpieczenia jest umową cywilnoprawną, która w zakresie nieunormowanym w art. 805 i n. k.c. podlega ogólnemu reżimowi kontraktowemu z przepisów ogólnych k.c.
Nieprawidłowość wykonania swojego obowiązku przez ubezpieczyciela, tak jak przy każdej innej umowie, może stanowić podstawę do żądania odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. przez ubezpieczającego lub ubezpieczonego. Ubezpieczyciel przy tym obowiązany jest do staranności wynikającej z profesjonalnego charakteru działalności.
Nieprawidłowości w postępowaniu likwidacyjnym szkody
Zgodnie z regulacją ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ubezpieczyciel po otrzymaniu zgłoszenia szkody obowiązany jest przeprowadzić postępowanie wyjaśniające oraz wydać decyzję w przedmiocie świadczeń należnych uprawnionemu. Tryb postępowania został określony w tej ustawie oraz w zależności od rodzaju ubezpieczenia, w k.c. albo ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
Postępowanie powinno prowadzić do ustalenia w sposób prawidłowy stanu faktycznego z rozstrzygnięciem, czy odpowiedzialność zostaje przyjęta co do zasady, a jeżeli tak, to jakiej wysokości świadczenia się należą. Postępowanie powinno zakończyć się zasadniczo w terminie 30 dni, a jeżeli nie jest to możliwe, w terminie 14 dni od momentu, kiedy udało się wyjaśnić sprawę.
Poszkodowany może podjąć decyzję o domaganiu się odszkodowania od ubezpieczonego albo nie wiedzieć o ochronie ubezpieczeniowej. W takim wypadku ubezpieczony powinien poinformować ubezpieczyciela, który niejako powinien przejąć rozpoznanie roszczenia, zwalniając z tego obowiązku ubezpieczonego. Nieprawidłowości w tym zakresie, sprzeczne z przepisami prawa, mogą doprowadzić do szkody po stronie ubezpieczonego.
Przykładowo, zwłoka w wypłacie odszkodowania i brak reakcji ubezpieczyciela może doprowadzić do wytoczenia procesu sądowego przez poszkodowanego ubezpieczonemu, który obowiązany będzie wówczas wobec przegrania sprawy do poniesienia dodatkowych kosztów postępowania, w szczególności opłaty sądowej, wydatków i działania pełnomocnika obu stron.
Może dojść wręcz do próby egzekucji komorniczej zapadłego wyroku w sytuacji braku reakcji ubezpieczyciela. Koszty te mogą sięgać dziesiątków tysięcy złotych, a szkoda może być różna w zależności od okoliczności danej sprawy.
Innym kosztem może być również poczynienie wydatków przez ubezpieczonego na ekspertyzy i inne czynności związane z podjęciem obrony i wyjaśnieniem sprawy w związku ze zgłoszonymi roszczeniami w sytuacji bierności ubezpieczyciela, np. zamówienie ekspertyzy technicznej potwierdzającej lub wykluczającej związek szkody ze zgłoszonym zdarzeniem sprawczym.
Odpowiedzialność odszkodowawcza ubezpieczyciela względem ubezpieczonego
Zgodnie z art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zakres i zasady odpowiedzialności regulują ponadto inne przepisy k.c.
Niewątpliwie ubezpieczyciel pozostaje dłużnikiem ubezpieczonego w zakresie umowy o świadczenia wzajemne, w zakresie świadczenia, jakim jest udzielenie ochrony ubezpieczeniowej. Innymi słowy, ubezpieczyciel obowiązany jest na mocy umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej do prawidłowego przeprowadzenia rozpoznania roszczenia uprawnionego oraz do terminowej wypłaty odszkodowania, w taki sposób, żeby nie narażać ubezpieczonego na dodatkowe koszty, w szczególności związane z koniecznością obrony.
W przypadku gdy w sposób zawiniony dojdzie do zaniedbania tych obowiązków, przykładowo na skutek opieszałości w działaniu, ubezpieczyciel zobligowany będzie do pokrycia kosztów swojego zaniechania, jeżeli takie koszty po stronie ubezpieczonego powstaną z powodu naruszenia tych obowiązków.
Ubezpieczony przy tym obowiązany jest do współpracy z ubezpieczycielem i do próby minimalizowania tych kosztów.
Waldemar Szubert
radca prawny
