Brzmienie art. 31 ust. 1 o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK nie daje podstaw do interpretacji, że wyłączone jest stosowanie tego przepisu w sytuacji, gdy przejściu lub przeniesieniu prawa własności pojazdu nie będzie towarzyszyło przejście praw z OC ppm. Z kolei w przypadku art. 41 ust. 1 pkt 3 tej ustawy należy odstąpić od literalnej interpretacji na rzecz celowościowej – taki wniosek płynie z opublikowanej przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego interpretacji przepisu.
Interpretacja nadzoru ma związek z wydanymi w październiku i listopadzie 2020 r. zaleceniami dla zakładów ubezpieczeń nierespektujących uprawnienia nowego właściciela pojazdu do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (OC ppm) wynikającego z art. 31 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK. Chodzi o sytuacje, gdy w toku ubezpieczenia doszło do przeniesienia lub przejścia prawa własności pojazdu, przy czym nabywca był jednocześnie ubezpieczającym, który pierwotnie zawarł wypowiadaną umowę. Źródłem zaleceń były sygnały od byłych leasingobiorców, którzy spotkali się z odmową uznania skuteczności wypowiedzeń złożonych w trybie art. 31 ust. 1 UUO, w odniesieniu do OC ppm zawartych przez nich jako ubezpieczających jeszcze w czasie trwania umowy leasingu. Jako typowy przykład takiej sytuacji KNF wskazała nabycie pojazdu przez leasingobiorcę po wygaśnięciu umowy leasingu, jeżeli w trakcie trwania stosunku leasingu dany pojazd był ubezpieczony w ramach OC ppm zawartego przez tego leasingobiorcę.
Bez wyłączenia stosowania
W ocenie nadzoru brzmienie art. 31 ust. 1 UUO nie daje podstaw do interpretacji, że wyłączone jest stosowanie tego przepisu w sytuacji, gdy przejściu lub przeniesieniu prawa własności pojazdu nie będzie towarzyszyło przejście praw z OC ppm. Według KNF jedyną przesłanką stosowania w/w przepisu jest bowiem przejście lub przeniesienie prawa własności ubezpieczonego pojazdu w ramach umowy ubezpieczenia. Wstąpienie nabywcy w prawa ubezpieczającego nie jest już elementem hipotezy normy zawartej w art. 31 ust. 1 UUO, lecz jednym z możliwych skutków zmiany właściciela. Z tego też względu w/w artykuł znajdzie zastosowanie do wszystkich przypadków przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu, w stosunku do którego zawarto OC ppm, niezależnie od tego, kto zawarł tę umowę.
Komisja zwróciła uwagę, że takie stanowisko KNF znajduje poparcie w orzecznictwie sądów powszechnych. Jako przykład przywołała wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 3 marca 2016 r. (sygn. akt III Ca 184/16), oddalający apelację ubezpieczyciela dochodzącego zapłaty składki z tytułu umowy zawartej na podstawie art. 28 ust. 1 UUO, od właściciela pojazdu, który zawarł poprzednią umowę ubezpieczenia, nie będąc jeszcze właścicielem auta. W uzasadnieniu SO stwierdził, że przejście praw z OC ppm jest elementem dyspozycji normy zawartej w art. 31 ust. 1 UUO. Przepis ten należy więc stosować również w sytuacjach, w których ma miejsce transfer prawa własności ubezpieczonego pojazdu, chociaż nie dochodzi do przejścia praw z OC ppm.
Zwrot składki należy się temu, kto ją zapłacił
Jeżeli nabywca zdecyduje się wypowiedzieć umowę OC ppm w trybie art. 31 ust. 1 UUO może to spowodować konieczność rozliczenia składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia. Stosowne uregulowanie w tym zakresie zawiera art. 41 ust. 1 pkt 3 ustawy. Przewiduje on, że w przypadku rozwiązania OC ppm w związku z jej wypowiedzeniem przez posiadacza pojazdu mechanicznego, na którego przeniesiono prawo własności w przypadku określonym w art. 31 ust. 1 UUO, zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia przysługuje posiadaczowi, który przeniósł prawo własności tego pojazdu. Zdaniem Komisji, spojrzenie przez pryzmat całości przepisu art. 41 ust. 1 UUO, każe przyjąć inne rozumienie pojęcia „posiadacz, który przeniósł prawo własności tego pojazdu” niżby to wynikało z literalnego brzmienia tego zwrotu.
Dokonana przez nią analiza poszczególnych przypadków zwrotu składki uregulowanych w tym artykule dowodzi, że ich cechą wspólną jest dążenie do tego, aby kwota zwrotu trafiła do osoby, która pierwotnie zapłaciła składkę. Tak więc w przypadku zwrotu realizowanego na podstawie w/w przepisu uprawnionym do uzyskania zwrotu składki jest ten, kto ją zapłacił, nie zaś „posiadacz, który przeniósł prawo własności pojazdu” rozumiany jako posiadacz, który wyzbył się prawa własności, a który jednocześnie sam nie zawarł umowy ubezpieczenia OC ppm i nie zapłacił należnej na jej podstawie składki.
Zdaniem organu nadzoru, literalna interpretacja art. 41 ust. 1 pkt 3 UUO prowadzi do błędnego wniosku, że w przypadku zbycia własności pojazdu w sytuacji wskazanej w art. 31 ust. 1 UUO, zakład ubezpieczeń miałby swobodę wyboru, któremu byłemu współwłaścicielowi przekazać kwotę odpowiadającą składce za niewykorzystany okres ubezpieczenia. Według Komisji, rodząca takie konsekwencje literalna interpretacja prowadzi do skutków sprzecznych z podstawowymi zasadami prawa zobowiązań umownych. W ocenie KNF nie można bowiem uznać, że przepisy prawa dopuszczają, by zakład ubezpieczeń mógł wywiązać się z obowiązku zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia, świadcząc na ręce podmiotu, o którym wie, że nie był stroną umowy ubezpieczenia.
Dlatego w ocenie nadzoru należy zrezygnować z literalnej wykładni art. 41 ust. 1 pkt 3 UUO na rzecz wykładni celowościowej i przyjąć, że uprawnionym do uzyskania zwrotu jest wyłącznie poprzedni ubezpieczający.
Apel do klientów
W związku z powyższą interpretacją KNF wydała też komunikat, w którym przypomniała klientom ubezpieczycieli, żeby pamiętali przy zakupie pojazdu, iż obowiązująca w momencie nabycia umowa OC ppm nie „wznowi się” automatycznie na okres kolejnych 12 miesięcy i jeśli nie kupią samodzielnie polisy, to pozostaną bez ochrony. Z zawarciem nowej umowy nie trzeba też czekać do końca okresu ochrony z OC ppm obowiązującej w momencie nabycia pojazdu. Przepisy prawa pozwalają bowiem wypowiedzieć ją ze skutkiem natychmiastowym. Komisja podkreśliła, że zasady te dotyczą także sytuacji, gdy własność pojazdu mechanicznego nabywa jego wcześniejszy posiadacz, który nie będąc jeszcze właścicielem, zawarł umowę OC ppm (np. były leasingobiorca kupuje pojazd, który dotychczas ubezpieczał i z którego korzystał w ramach umowy leasingu). Tu również następuje zmiana właściciela, co powoduje, że OC ppm nie „wznawia się”, zaś ubezpieczający – stając się jednocześnie nowym właścicielem – może wypowiedzieć tę umowę ze skutkiem natychmiastowym.
KNF oczekuje od wszystkich zakładów ubezpieczeń obecnych na polskim rynku identycznego podejścia do przypadków nabycia pojazdu przez wcześniejszego posiadacza, który nie będąc jeszcze właścicielem, zawarł umowę ubezpieczenia OC ppm, przejawiającego się jednolitą interpretacją i prawidłowym stosowaniem w takich sytuacjach art. 31 ust. 1 i ust. 2 UUO.
Pełny tekst interpretacji:
https://www.knf.gov.pl/komunikacja/komunikaty?articleId=72566&p_id=18
AM, news@gu.home.pl
(źródło: KNF)
