Mentor wraz z Uniwersytetem Gdańskim i Uniwersytetem Ekonomicznym w Poznaniu, przy wsparciu Business Centre Club, przeprowadził pierwsze w Polsce niezależne badanie naukowe – „Blaski i cienie Pracowniczych Planów Kapitałowych” – poświęcone postrzeganiu atrakcyjności i funkcjonowania PPK przez pracodawców. Badaniem objęto blisko 500 firm i instytucji, które uruchomiły Plany.
Badanie pokazało, że pracodawcy najczęściej przeprowadzali wybór instytucji zarządzającej PPK samodzielnie, bez udziału zewnętrznych konsultantów. Tak było w przypadku 56% ankietowanych. Badani pozytywnie ocenili udział i zaangażowanie strony społecznej w procesie wyboru instytucji. Tylko 8% z nich wskazało, że strona społeczna komplikowała lub utrudniała proces wyboru instytucji zarządzającej. Respondenci wskazali, iż przy wyborze instytucji zarządzającej kierowali się przede wszystkim „twardymi” kryteriami, takimi jak wyniki inwestycyjne i koszty zarządzania.
Z danych Komisji Nadzoru Finansowego wynika, że 76% rynku PPK jest kontrolowane przez 5 instytucji finansowych (PKO TFI, TFI PZU, Nationale-Nederlanden PTE, Nationale-Nederlanden Investment Partners TFI, Aviva Investors Poland TFI – AM) przy czym największy oferent PPK zarządza ponad jedną trzecią rynku mierzoną wartością aktywów.
W relacji na linii pracodawca-instytucja finansowa wskazano, że znaczna część tych pierwszych dobrze lub bardzo dobrze ocenia wdrożenie PPK przez wybrane instytucje, w tym: materiały informacyjne i szkolenia dla pracowników oraz służb kadrowo-płacowych. Z drugiej strony wyniki badania pokazują, że wdrożenie PPK było wyzwaniem dla samych pracodawców, a największe problemy przysporzyła interpretacja niejednoznacznych przepisów ustawy, wybór instytucji zarządzającej i koszty związane z wdrożeniem PPK.
Badani uznali, że niezbędne jest również uproszczenie prawa i spójność interpretacyjna przepisów. Zmiany są konieczne z uwagi na wyraźny spadek zainteresowania PPK wśród zatrudnionych w firmach i instytucjach wchodzących do systemu na II, III i IV etapie.
– Od stycznia 2020 r. wszystkie instytucje zarządzające wypracowały zysk dla uczestników PPK. Co interesujące, pandemia jedynie krótkoterminowo wpłynęła na stopy zwrotu, a ostatnie miesiące przyniosły stabilizację wyników inwestycyjnych. Obecnie w PPK jest niespełna 5 mld zł. Wartym podkreślenia jest fakt, że 56% łącznej wartości zgromadzonych aktywów została ulokowana w funduszach dla osób w wieku od 34 do 48 lat. Można przypuszczać, że wynika to z faktu, iż ten przedział wiekowy reprezentuje najliczniejszą populację wśród uczestników lub jest to najlepiej zarabiająca grupa uczestników – podkreśla Adrian Troczyński, zastępca dyrektora Biura Programów Emerytalnych i Kapitałowych Mentor.
– PPK powoli staje się elementem codzienności pracodawców, którzy choć wskazują, iż jest dobrym rozwiązaniem z punktu widzenia budowania kapitału na przyszłą emeryturę, to nie widzą swojej roli w tym. Tylko 17% badanych wskazuje, że PPK realizuje ich cele. To podejście być może uzasadnia bierną postawę jaką przyjęli pracodawcy i wyjaśnia, dlaczego tak niewielki odsetek spośród nich negocjował zapisy umowy o zarządzanie PPK – komentuje badania Dorota Dula, dyrektor Biura Programów Emerytalnych i Kapitałowych Mentor i ekspert BCC.
Dr Kamila Bielawska z Katedry Bankowości i Finansów Uniwersytetu Gdańskiego, analizując odpowiedzi pracodawców dotyczące partycypacji w PPK ich pracowników wskazała, że 40% z nich oceniło, iż dotychczasowe doświadczenia ich pracowników z rynkiem finansowym miały negatywny wpływ na poziom partycypacji. Rzadziej jako negatywny czynnik wskazywano opinię znajomych i rodziny czy sytuację osobistą pracownika. Natomiast pozytywnie w kontekście partycypacji oceniono kampanię informacyjną w mediach oraz dopłaty do PPK ze strony państwa i pracodawców. Brak gwarancji wysokości wpłaconych środków oraz obawa o ich prywatność wskazywane były przez pracodawców jako czynniki mające negatywny wpływ na poziom partycypacji. Wyobrażenie sobie możliwości poniesienia straty zwłaszcza środków, które odprowadzane są z własnego wynagrodzenia, jest trudne do zaakceptowania dla wielu osób. Wprowadzenie gwarancji zwrotu co najmniej wpłaconego kapitału mogłoby mieć pozytywny wpływ na zwiększenie partycypacji w PPK. Dr Kamila Bielawska dostrzega możliwość wprowadzenia dodatkowej formy funduszu, który oferowałby ochronę wpłaconego kapitału osobom z ekstremalną awersją do ryzyka inwestycyjnego.
Pracodawcy zdecydowanie dobrze oceniają narzędzia propagujące PPK i te, które mogą mieć wpływ na decyzję pracownika – dotyczy to zarówno narzędzi PFR, jak i wsparcia ze strony instytucji.
Dr hab. Joanna Ratajczak z Katedry Pracy i Polityki Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu zwróciła uwagę, że trudności przysporzyła pracodawcom interpretacja niejasnych przepisów prawa. Ponad 40% respondentów mówi o tym jako o największej przeszkodzie. Dwie trzecie pracodawców wykorzystywało w kampanii informacyjnej materiały drukowane, webinaria, mailing, a blisko połowa – intranet. W opinii badanych najistotniejszą rolę w wyborze instytucji zarządzającej odgrywał pracownik, następnie pracodawca, a dopiero na trzecim miejscu doradca.
Dr hab. Krzysztof Łyskawa z UE w Poznaniu zwracał uwagę na fakt, że kilka prostych działań mogłoby zwiększyć zainteresowanie PPK wśród pracodawców. Chodzi m.in. o możliwość czasowego zawieszenia wpłat po stronie podmiotów zatrudniających w przypadku kłopotów finansowych, ujednolicenie terminów zgłaszania pracowników czy dokonywania przelewów i transferów. Ważnym aspektem jest również fakt, że 22% respondentów widzi potrzebę wprowadzenia dodatkowego benefitu emerytalnego poza PPK.
– Jest to dla nas wskazówka, że takie rozwiązania powinny się pojawiać – zaznaczył ekspert.
Iwona Glamowska. zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Bydgoszczy, podkreślała, że dotychczas prowadzone kontrole potwierdzają dostateczną świadomość podmiotów co do zasad wyboru i realizacji obowiązków zawarcia umów o zarządzanie i prowadzenie PPK. W trakcie kontroli pracodawcy kierowali liczne zapytania dotyczące przepisów ustawy. Poza udzielaniem porad inspektorzy nie mieli podstaw do stosowania sankcji w postaci postępowania w sprawach o wykroczenia.
W najbliższych tygodniach powstanie specjalny raport oparty na danych przedstawionych podczas konferencji „Blaski i cienie Pracowniczych Planów Kapitałowych”. Mentor zapowiada, że będzie regularnie monitorować sytuację na rynku PPK.
(AM, źródło: Mentor)
