O obowiązujących wytycznych KNF dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych, jak również projektu rekomendacji w tym zakresie zrobiło się ostatnio głośno. Stało się tak głównie za sprawą interpelacji poselskiej nr 31599 do ministra finansów. Autorzy interpelacji zarzucają, że obecnie obowiązujące wytyczne nie spełniły pokładanych w nich oczekiwań. Jednocześnie przedstawiono wiele postulatów dotyczących kształtu nowych rekomendacji, których projekt znaleźć można na stronie internetowej KNF.
Organ nadzoru oczekuje, że standardy wskazane w projekcie rekomendacji zostaną przyjęte przez podmioty nadzorowane nie później niż do 30 czerwca 2022 r. Co więc nowego przynieść może branży projekt KNF?
Po pierwsze, nie będziemy mieli już do czynienia z wytycznymi, ale rekomendacjami wydanymi na podstawie art. 365 ust. 1 pkt 2 lit. a-c ustawy z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Status prawny wytycznych wydawanych przez KNF w stosunku do zakładów ubezpieczeń przed wejściem w życie wskazanej ustawy był wątpliwy. Obowiązujące wówczas przepisy nie przewidywały uprawnienia do wydawania wytycznych, co stawiało pod znakiem zapytania ich wiążący charakter. Formuła rekomendacji zmienia ten stan rzeczy.
Zakłady ubezpieczeń będą zobowiązane do wdrożenia rekomendacji albo poinformowania KNF o niestosowaniu rekomendacji (ta informacja będzie jawna) oraz w jaki sposób zamierzają osiągnąć cele, dla realizacji których organ nadzoru wydał rekomendacje. Inaczej mówiąc, KNF otrzyma o wiele skuteczniejszy oręż w zakresie szkód komunikacyjnych.
Po drugie, rekomendacje rozszerzono o nowe obszary, dotyczące w szczególności:
- organizowania przez zakład ubezpieczeń likwidacji szkody zapewniającej przywrócenie pojazdu do stanu sprzed szkody,
- oferowania poszkodowanym najmu pojazdu zastępczego,
- zwrotu wydatków poniesionych w związku ze zleceniem przez uprawnionego sporządzenia opinii (ekspertyzy) przez osobę trzecią,
- zawierania ugód.
Po trzecie, w rekomendacjach pojawia się pojęcie tzw. kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej (rekomendacja 16). W ramach kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej ubezpieczyciel będzie mógł zaoferować uprawnionemu naprawę pojazdu, która zapewni przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. Jednakże zlecenie naprawy pojazdu warsztatowi naprawczemu współpracującemu z ubezpieczycielem (z tzw. sieci preferowanych) będzie możliwe wyłącznie za uprzednią zgodą posiadacza.
Wariant naprawy door to door ma zostać powiązany z konkretnymi obowiązkami informacyjnymi. Ubezpieczyciel przekazywać ma poszkodowanemu informacje takie jak: dane warsztatu, terminy związane z naprawą czy liczbę oraz rodzaj operacji wykonanych w ramach naprawy (wymiana/naprawa części, lakierowanie elementów).
Wreszcie, wskazany wariant likwidacji szkody ma być powiązany z zapewnieniem transportu uszkodzonego pojazdu do warsztatu naprawczego, pojazdu zastępczego na czas naprawy, a także zwrotem naprawionego pojazdu w sposób uzgodniony z uprawnionym i w takie też miejsce.
Po czwarte, świadczenie z ubezpieczenia OC powinno zostać ustalone w wysokości uwzględniającej celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu. Oznacza to, że przy kalkulacji części zakład ubezpieczeń nie powinien stosować amortyzacji ani powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych czy punktach sprzedaży.
Po piąte, doprecyzowane zostaną zasady rządzące najmem pojazdu zastępczego. Zgodnie z nową rekomendacją 22, ubezpieczyciel będzie mógł zaoferować uprawnionemu pojazd zastępczy na czas naprawy uszkodzonego pojazdu lub czas niezbędny do zakupu innego pojazdu.
Jeżeli zakład ubezpieczeń oferuje taki pojazd zastępczy, powinien przedstawić uprawnionemu propozycję najmu niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia roszczenia. Propozycja najmu pojazdu zastępczego powinna być zaś konkretna i realna (tj. oparta na rzeczywistych ofertach wypożyczalni, z których uprawniony może skorzystać).
Po szóste, projekt rekomendacji uwzględnia wnioski płynące z uchwały SN z 2 września 2019 r. (III CZP 99/18). Wypłacane odszkodowanie obejmować może więc zwrot uzasadnionych wydatków z tytułu sporządzenia na zlecenie uprawnionego opinii (ekspertyzy) przez osobę trzecią, o ile sporządzenie takiej opinii (ekspertyzy) było niezbędne do efektywnego dochodzenia świadczenia.
To na ubezpieczycielu spoczywać ma obowiązek weryfikacji, czy zlecenie ekspertyzy było zasadne. Zasadność nie wystąpi, jeżeli zlecający miał możliwość ustalenia odpowiedzialności lub rozmiaru szkody bez pomocy osób trzecich lub gdy zlecenie ekspertyzy nastąpiło przedwcześnie (np. jeszcze przed przekazaniem uprawnionemu informacji o sposobie ustalenia wysokości świadczenia).
Po siódme, rekomendacje ujednolicić mają sposób zawierania ugody przez ubezpieczycieli OC (rekomendacja 25). Przede wszystkim zakład ubezpieczeń nie powinien proponować zawarcia ugody, zanim nie wyjaśni okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń i wysokości świadczenia.
Z kolei w propozycji zawarcia ugody w szczególności wskazać trzeba będzie, jakiego roszczenia dotyczy ugoda, oraz precyzyjnie określić sposób spełnienia świadczenia, a także zaproponować termin zawarcia, umożliwiający uprawnionemu analizę propozycji.
Przekazana przez zakład ubezpieczeń propozycja zawarcia ugody powinna określać, jakie wzajemne, konkretne i realne ustępstwa są jej przedmiotem. Za ustępstwo na rzecz uprawnionego nie może w szczególności zostać uznane zobowiązanie zakładu ubezpieczeń do przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w terminach oraz na warunkach określonych w przepisach prawa.
| Wnioski płynące z projektu rekomendacji KNF dotyczących likwidacji szkód komunikacyjnych |
| 1. Rekomendacje wydane zostaną na podstawie art. 365 u.d.u.i.r. |
| 2. Rekomendacje zawierać będą nowe obszary regulacyjne |
| 3. W rekomendacjach pojawia się pojęcie tzw. kompleksowej usługi likwidacji szkody komunikacyjnej |
| 4. Kompleksowa usługa likwidacji szkody komunikacyjnej obejmować będzie nie tylko naprawę pojazdu, ale też transport uszkodzonego pojazdu do warsztatu naprawczego, pojazd zastępczy na czas naprawy oraz zwrot naprawionego pojazdu w sposób uzgodniony z uprawnionym i w takim też miejscu |
| 5. Wykluczona zostanie możliwość powoływania się na upusty czy zniżki obowiązujące we współpracujących z zakładami ubezpieczeń warsztatach naprawczych |
| 6. Doprecyzowane zostaną zasady zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego |
| 7. Ubezpieczyciel będzie mógł proponować pojazd zastępczy na zasadach określonych w rekomendacjach |
| 8. Ujednolicone zostaną zasady zawierania i formułowania ugód z poszkodowanymi |
Projekt rekomendacji dąży więc do: 1) ujednolicenia standardów likwidacji szkód komunikacyjnych oraz 2) regulacji tych obszarów, które w wytycznych z 2014 r. zostały pominięte (w szczególności w kontekście najnowszego orzecznictwa SN). Rekomendacje nie będą więc rewolucją, ale dostosowaniem oczekiwań organu nadzoru do zmieniającego się otoczenia prawnego.
dr Michał P. Ziemiak
adiunkt w Katedrze Prawa Ubezpieczeniowego i Medycznego UMK, radca prawny, członek polskiego Oddziału Association Internationale de Droit des Assurances (AIDA)
