26 czerwca uchwałą nr 243/2023 Komisja Nadzoru Finansowego jednogłośnie przyjęła i ogłosiła nową Rekomendację U. Akt dotyczący dobrych praktyk w zakresie bancassurance zastąpi Rekomendację U z czerwca 2014 r. Celem nowych przepisów jest poprawa standardów działalności w obszarze bancassurance oraz określenie warunków dla stabilnego rozwoju tego rynku. Kluczowym elementem rekomendacji jest zapewnienie odpowiedniej wartości dla klienta produktów ochronnych oferowanych w bankowym kanale dystrybucji.
Nadzór wyjaśnił, że zastąpienie obowiązującej od 2014 r. rekomendacji jest niezbędne, gdyż od tego czasu zmieniły się przepisy dotyczące m.in. oferowania produktów ochronnych, co ma wpływ na sposób wykonywania działalności przez podmioty działające w obszarze bancassurance. Nowa Rekomendacja U rozszerza katalog jej adresatów o spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (skok).
Przyjęta rekomendacja wprowadza nowe postanowienia dotyczące w szczególności:
- zapewnienia odpowiedniej wartości dla klienta produktów ubezpieczeniowych, oferowanych w ramach bancassurance, w tym w ubezpieczeniach spłaty kredytu lub pożyczki (tzw. produkty CPI),
- sposobu oferowania produktów ubezpieczeniowych w ramach bancassurance,
- relacji banku/skok, prowadzącego działalność w obszarze bancassurance, z finansującym ubezpieczenie, który na podstawie umowy zawartej z bankiem/skok, zobowiązany jest pokryć koszty ochrony ubezpieczeniowej tego banku/skok,
- monitorowania, w ramach systemu kontroli wewnętrznej i systemu zarządzania ryzykiem w banku/skok oraz przez komitet audytu, procesów związanych z oferowaniem produktów ubezpieczeniowych przez te podmioty.
Zagadnienia objęte Rekomendacją U dotyczą następujących obszarów:
- Zarząd i rada nadzorcza.
- Zarządzanie ryzykami związanymi z działalnością w obszarze bancassurance.
- Rola jednostki.
- Polityka rachunkowości.
- Relacje z klientami i finansującymi ubezpieczenie.
- System kontroli wewnętrznej w zakresie bancassurance.
Zarząd zweryfikuje realizację polityki bancassurance
Pierwszy z obszarów obejmuje pięć rekomendacji. Nakładają one na zarząd odpowiedzialność za opracowanie, zatwierdzenie, wdrożenie, zapewnienie przestrzegania, ocenę i weryfikację polityki w zakresie bancassurance oraz wyznaczenie osób odpowiedzialnych za nią i za zasady rachunkowości. Z kolei polityka powinna wynikać z zatwierdzonej przez radę nadzorczą strategii prowadzenia działalności. Natomiast podział obowiązków i kompetencji między jednostką a zakładem ubezpieczeń w zakresie bancassurance powinien wynikać z umowy zawartej pomiędzy nimi. Rekomendacja zobowiązuje też zarząd do okresowej oceny i weryfikacji realizacji polityki w zakresie bancassurance oraz ewentualnej konieczności wprowadzenia zmian, a także informowanie rady nadzorczej o podjętych działaniach i wszelkich istotnych zdarzeniach mogących mieć wpływ na funkcjonowanie bancassurance w jednostce. Zarząd ma też zapewnić odpowiednie rozdzielenie funkcji oferowania produktów w ramach bancassurance, akceptacji ryzyka oraz monitorowania i kontroli ryzyka w strukturze organizacyjnej w zakresie prowadzonej działalności bancassurance. Natomiast rada nadzorcza powinna nadzorować realizację polityki w zakresie bancassurance oraz rachunkowości w tym obszarze. Częstotliwość przekazywania radzie nadzorczej raportów w tym zakresie powinna być uzależniona od skali i charakteru działalności w bancassurance.
O konflikcie interesów nie może być mowy
W obszarze drugim jedyna rekomendacja wskazuje, że zarządzanie ryzykiem działalności w zakresie bancassurance ma stanowić element strategii zarządzania ryzykiem w jednostce i pozostawać w zgodzie z ustalonym i zatwierdzonym „apetytem na ryzyko”, rozumianym jako bieżąca i przyszła gotowość jednostki do podejmowania ryzyka. Rekomendacja zobowiązuje jednostkę do m.in. identyfikacji ryzyka związanego z oferowaniem ubezpieczeń i zabezpieczenia się przed nim w sposób odpowiedni do:
- specyfiki produktu, w podziale na:
- ryzyko kredytowe, w odniesieniu do produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami jednostki, stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych,
- ryzyko reputacji, ryzyko prawne oraz ryzyko braku zgodności, w odniesieniu do wszystkich produktów ubezpieczeniowych oferowanych przez jednostkę;
- charakteru relacji umownych dotyczących funkcjonowania ochrony ubezpieczeniowej (np. umowa ubezpieczenia zawarta przez klienta, umowa ubezpieczenia zawarta przez jednostkę).
Akt zobowiązuje ponadto jednostkę do przykładania szczególnej wagi do identyfikacji ryzyka w zakresie bancassurance, zwłaszcza gdy np. angażuje się w nowe rodzaje działalności bancassurance lub współtworzy nowe produkty – szczególnie gdy nie są one związane z podstawową działalnością jednostki.
Natomiast w trzecim obszarze (jedna rekomendacja) Rekomendacja U zobowiązuje jednostkę do prowadzenia działalności w sposób niepowodujący wystąpienia konfliktu interesów. Powinna ona zapewnić takie funkcjonowanie, w którym nie będzie dochodziło do jednoczesnego, w tym faktycznego, występowania jednostki jako ubezpieczającego i pośrednika ubezpieczeniowego.
Rachunkowość pod nadzorem władz
W obszarze czwartym (dwie rekomendacje) akt nakłada na zarząd i radę nadzorczą odpowiedzialność za zapewnienie, aby polityka rachunkowości w zakresie rozliczania przychodów i kosztów z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych były zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, w tym przede wszystkim z wynikającą z nich zasadą przewagi treści ekonomicznej nad formą prawną. W przypadku oddziału instytucji kredytowej oraz banku zagranicznego odpowiedzialność spoczywa na dyrektorze oddziału. W tej części znalazło się również zobowiązanie komitetu audytu do monitorowania systemu kontroli wewnętrznej oraz zarządzania ryzykiem w jednostce w zakresie rozliczania przychodów i kosztów z tytułu dystrybucji produktów ubezpieczeniowych.
Klient ma być rzetelnie poinformowany o wszystkim, co chce wiedzieć
W Rekomendacji U najbardziej rozbudowany został obszar piąty, zawierający trzynaście rekomendacji – o jedną więcej niż w pierwotnym projekcie. Zobowiązują one adresatów aktu do tworzenia pisemnych procedur określających sposób informowania klientów o produktach oferowanych w ramach bancassurance oraz uwzględniających wymogi w tym zakresie wynikające z przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, a także o dystrybucji ubezpieczeń. Ich zadaniem jest zapobieganie niedostosowaniu produktu do wymagań i potrzeb klienta. Procedury powinny obejmować oferowanie produktów ubezpieczeniowych w ramach dystrybucji oraz przystąpienia do umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, jak również oferowanie produktu jednostki, na podstawie którego klient zobowiązuje się do pokrycia kosztów ochrony ubezpieczeniowej banku. Rekomendacja narzuca też obowiązek informowania klienta, w jakiej roli występuje podmiot: czy jako pośrednik ubezpieczeniowy, ubezpieczający w umowie na cudzy rachunek, czy jako oferujący umowę z jednostką, w której klient zobowiązuje się do pokrycia kosztów ochrony ubezpieczeniowej jednostki.
Akt zawiera też postanowienia zobowiązujące do przedstawienia klientowi oraz zainteresowanemu przystąpieniem do umowy na cudzy rachunek adekwatnych i kompletnych danych o oferowanych przez siebie polisach, w sposób zrozumiały, rzetelny, niebudzący wątpliwości interpretacyjnych oraz niewprowadzający w błąd. Rekomendacje zobowiązują do uzyskania od klienta wszelkich informacji, które umożliwią określenie jego wymagań i potrzeb oraz zaproponować produkt zgodny z nimi. Zwłaszcza w zakresie ograniczeń ochrony i wyłączeń w przypadku ryzyk, od których klient chce się chronić. Informacje o produkcie przedstawione przez jednostkę działającą w roli pośrednika mają być przedstawione w formie pisemnej, uzgodnionej z twórcą produktu. Jednostka powinna zapewnić klientowi w każdym przypadku prawo do rezygnacji z ochrony, przy czym w przypadku gdy stanowi ona zabezpieczenie należności z tytułu umowy o produkt jednostki, a skutkiem rezygnacji z tej ochrony może być np. obowiązek dostarczenia innego zabezpieczenia, powinna poinformować o tym klienta przed złożeniem wniosku o zawarcie umowy, jak również po uzyskaniu od niego informacji o zamiarze rezygnacji.
Rekomendacja nakłada także obowiązek umożliwienia klientowi oraz zainteresowanemu przystąpieniem do umowy na cudzy rachunek zapoznania się z postanowieniami umowy w zakresie stanowiącym o jego prawach i obowiązkach przed złożeniem wniosku o zawarcie umowy albo deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia na cudzy rachunek. Akt kładzie nacisk na informowanie o jego prawach i obowiązkach wynikających z umowy ubezpieczenia, jak również obowiązkach jednostki i zakładu ubezpieczeń wobec niego, a także zapewnienie możliwości uzyskania wyczerpującej odpowiedzi od pracownika na wszelkie pytania i wątpliwości klienta związane z umową przed jej zawarciem. Akt zobowiązuje jednostkę do poinformowania finansującego ubezpieczenie, przed złożeniem przez niego wniosku o zawarcie umowy, na podstawie której zobowiązuje się on do pokrycia kosztów ochrony ubezpieczeniowej jednostki, o jego prawach i obowiązkach wynikających z tej umowy.
Ubezpieczenie zabezpieczające także od innego zakładu
W przypadku produktu jednostki, w którym wymaga ona ochrony ubezpieczeniowej, należy poinformować klienta o możliwości wyboru innej, zewnętrznej oferty. Rekomendacja stanowi, że dla akceptacji decydujące powinny być kryteria wynikające z zakresu ochrony ubezpieczeniowej wymaganego przez jednostkę. Dlatego powinna przedstawić klientowi akceptowany przez nią minimalny zakres ochrony ubezpieczeniowej, który uzna za wystarczający dla zabezpieczenia swoich roszczeń, oraz akceptowalny zakres wyłączeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Zgodnie z rekomendacją jednostka nie powinna odmawiać zaakceptowania jako zabezpieczenia ekspozycji kredytowej ochrony ubezpieczeniowej udzielanej na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej przez klienta w przypadku, gdy ochrona udzielana na podstawie tej umowy zapewnia wymagany zakres ochrony. Jednostka nie może narzucać wymogu przystąpienia do umowy, w której występuje jako ubezpieczający. Jednocześnie nie powinna akceptować ochrony ubezpieczeniowej, która nie spełnia wymaganego przez nią zakresu.
Rekomendacja zakłada też, że w przypadku, gdy klient ma status ubezpieczonego, to on lub jego spadkobiercy powinni mieć zapewnioną możliwość bezpośredniego dochodzenia roszczeń w sytuacji, kiedy jednostka jest podmiotem uprawnionym do dochodzenia wypłaty świadczenia od zakładu ubezpieczeń i podejmie decyzję o nieskorzystaniu z tego uprawnienia. Jednostka powinna umożliwić klientowi i jego spadkobiercom samodzielne dochodzenie roszczenia. Jeśli zaś klient ma status ubezpieczonego, a jednostka jest ubezpieczającym, to powinna podejmować działania w jego interesie lub w interesie spadkobierców.
Akt nakłada też na jednostkę obowiązek posiadania zasad/procedur postępowania w przypadku umów ubezpieczenia, na podstawie których zakład ubezpieczeń może występować z roszczeniem regresowym do klienta.
Składka ma uwzględniać koszt ochrony
Kluczowym w ocenie KNF elementem nowej Rekomendacji U jest Rekomendacja 20. Zobowiązuje ona jednostkę do zapewnienia, by oferowane przez nią produkty ubezpieczeniowe zapewniały odpowiednią wartość dla klienta, a jej wynagrodzenie i inne korzyści otrzymywane z tytułu pośrednictwa ubezpieczeniowego będą ustalane przy uwzględnieniu interesu klienta oraz wysokości kosztów ochrony ubezpieczeniowej. Akt zobowiązuje ponadto jednostkę do zapewnienia, że konstrukcja oferowanego przez nią produktu ubezpieczeniowego nie podważa zaufania klienta do rynku finansowego. W przypadku produktu CPI zasada ta oznacza, iż wartość zakładanych kosztów odszkodowań i świadczeń (bez uwzględnienia kosztów likwidacji szkód, w tym kosztów postępowań sądowych) w ramach tej oferty powinna wynosić co najmniej 30% równowartości składki ubezpieczeniowej brutto. Z jednym zastrzeżeniem: jeżeli wysokość miesięcznej raty składki w produkcie CPI, w którym jej poziom nie jest uzależniony od salda zadłużenia, nie przekracza kwoty stanowiącej równowartość w złotych 2,5 euro miesięcznie lub 30 euro w okresie 12 miesięcy (dla pojedynczej umowy ubezpieczenia), wartość w/w kosztów może wynosić nie mniej niż 20% zakładanej równowartości składki ubezpieczeniowej brutto.
Przedostatnia rekomendacja w tym obszarze zobowiązuje jednostkę do zachowania należytej staranności w zakresie postanowień umowy ubezpieczenia zawieranej jako ubezpieczający z zakładem ubezpieczeń, jak również umowy ubezpieczenia, przy której zawarciu jednostka pośredniczy. Natomiast ostatnia stanowi, że jednostka działająca jako pośrednik ubezpieczeniowy powinna opracować, przyjąć i zapewnić funkcjonowanie efektywnego procesu przyjmowania i przekazywania do zakładu ubezpieczeń, w imieniu lub na rzecz którego działa, zawiadomień i oświadczeń, składanych jej na piśmie lub innym trwałym nośniku w związku z zawartymi przez zakład ubezpieczeń umowami ubezpieczenia lub umowami gwarancji ubezpieczeniowej.
System kontroli wewnętrznej w zakresie bancassurance
W ostatnim obszarze Rekomendacja U zobowiązuje jednostkę do zapewnienia, aby system kontroli wewnętrznej funkcjonował zgodnie z postanowieniami Rekomendacji H dotyczącej systemu kontroli wewnętrznej w bankach i Rekomendacji B-SKOK dotyczącej dobrych praktyk w zakresie ładu korporacyjnego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych i obejmował działalność jednostki w zakresie bancassurance, w tym zwłaszcza procesy związane z oferowaniem produktów ubezpieczeniowych oraz stosowanie odpowiedniego sposobu rozliczania przychodów związanych z oferowaniem ubezpieczeń przez jednostkę.
Rekomendacja U – dobry dialog z rynkiem
Przedstawiony 29 czerwca ubiegłego roku projekt nowelizacji Rekomendacji U podlegał szerokim konsultacjom z Narodowym Bankiem Polskim, Ministerstwem Finansów, Bankowym Funduszem Gwarancyjnym, Rzecznikiem Finansowym, Polską Izbą Ubezpieczeń, Związkiem Banków Polskich, Krajowym Związkiem Banków Spółdzielczych, Krajową Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową oraz firmami audytorskimi.
– Polska Izba Ubezpieczeń była bardzo aktywna w trakcie prac nad projektem nowelizacji Rekomendacji U. Należy przy tym podkreślić otwartość Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego na dialog z rynkiem ubezpieczeń w trakcie tych prac i zrozumienie uwag oraz argumentów przedstawianych przez branżę. Przyjęta przez KNF nowelizacja Rekomendacji U jest dobrym dokumentem, zarówno spełniającym oczekiwania nadzorcze, jak i umożliwiającym oferowanie wartościowych produktów ubezpieczeniowych klientom banków – zaznaczył Jan Grzegorz Prądzyński, prezes PIU, we wpisie na blogu organizacji. – Branża ubezpieczeniowa i bankowa pracują obecnie nad dobrymi praktykami dotyczącymi produktów CPI. Mają one na celu dodatkowe zapewnienie wartości produktu CPI dla klienta i w założeniu będą uzupełnieniem przyjętej przez KNF nowelizacji Rekomendacji U – dodał.
Rok na przygotowania dla banków, półtora dla SKOK-ów
KNF oczekuje, że banki dostosują swoją działalność do znowelizowanej Rekomendacji U nie później niż 1 lipca 2024 r., a spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe nie później niż 1 stycznia 2025 r.
Kierując się zasadą dobra ogólnego, w celu ograniczenia ryzyka systemowego Komisja oczekuje, że oddziały instytucji kredytowych w Polsce będą w odpowiednim zakresie również przestrzegać postanowień Rekomendacji U, w tym w szczególności Rekomendacji 7 i 8 oraz 10–21. W przypadku oddziału banku zagranicznego odpowiedzialność w obszarach wymienionych w Rekomendacjach 1–3 spoczywa na dyrektorze oddziału.
Rekomendacja U będzie stosowana do:
- umów ubezpieczenia zawieranych od dnia wdrożenia Rekomendacji,
- odnowień/automatycznych kontynuacji indywidualnych umów ubezpieczenia, z zastrzeżeniem że Rekomendacji 20 nie stosuje się do odnowień/automatycznych kontynuacji umów zawartych do dnia wdrożenia Rekomendacji, jeżeli odnowienie/automatyczna kontynuacja następuje na identycznych warunkach z punktu widzenia ubezpieczonego klienta, w szczególności co do zakresu ochrony ubezpieczeniowej, wyłączeń odpowiedzialności, taryf i sposobu naliczania składki,
- klientów przystępujących do grupowych umów ubezpieczenia na cudzy rachunek od dnia wdrożenia Rekomendacji,
- klientów odnawiających uczestnictwo/automatycznie kontynuujących uczestnictwo w grupowych umowach ubezpieczenia na cudzy rachunek, z zastrzeżeniem, że Rekomendacji 20 nie stosuje się do klientów odnawiających uczestnictwo/automatycznie kontynuujących uczestnictwo w umowach zawartych do dnia wdrożenia Rekomendacji, jeżeli odnowienie uczestnictwa/automatyczna kontynuacja uczestnictwa w grupowych umowach ubezpieczenia następuje na identycznych warunkach z punktu widzenia ubezpieczonego klienta, w szczególności co do zakresu ochrony ubezpieczeniowej, wyłączeń odpowiedzialności, taryf i sposobu naliczania składki.
Artur Makowiecki
news@gu.com.pl
