62% uczniów polskich szkół ponadpodstawowych doświadcza przemocy rówieśniczej przynajmniej czasami, a 60,9% było jej świadkami w ostatnich miesiącach – wynika z najnowszego raportu „Obraz bullyingu w szkołach ponadpodstawowych”, opracowanego przez Uniwersytet SWPS, RESQL i Fundację UNIQA.

Badanie potwierdza, że przemoc rówieśnicza w szkołach ponadpodstawowych przybiera przede wszystkim formę przemocy psychicznej. Najczęstsze przejawy to nieprzyjemne żarty i kpiny – doświadcza ich 23,5% uczniów, rozpuszczanie plotek i kłamstw – 19,5%, a także wykluczanie z grupy – 18%. Przemoc fizyczna, choć rzadsza, także występuje, jednak psychologiczne skutki dręczenia są równie poważne, niezależnie od jego formy.

– Przemoc rówieśnicza stanowi dziś poważny problem w polskich szkołach. Dostrzeżenie jej śladów, szczególnie, gdy przybiera formę przemocy psychicznej, wymaga szczególnej uważności i troski od dorosłych. Często towarzyszy jej poczucie izolacji, dlatego warto zwracać uwagę na zmiany w zachowaniu młodych ludzi, w ich codziennym funkcjonowaniu w szkole i poza nią. Dużą rolę do odegrania mają tu zarówno rodzice czy opiekunowie, jak i nauczyciele. Wierzę, że dzięki naszemu wspólnemu zaangażowaniu jesteśmy w stanie ograniczać ryzyko występowania przemocy rówieśniczej. Do tego jednak potrzebna jest świadomość i narzędzia, które oferujemy w ramach projektu – mówi Piotr Lipa, członek Rady Fundacji UNIQA.

Z raportu wynika, że wielkość szkoły, miejscowości czy wyniki egzaminów maturalnych nie mają istotnego wpływu na poziom przemocy rówieśniczej. Oznacza to, że bullying jest problemem ogólnosystemowym, a nie zależnym od specyfiki pojedynczej placówki.

Nauczyciel kluczowym czynnikiem ochronnym

Opracowanie podkreśla, że rola nauczycieli w przeciwdziałaniu przemocy rówieśniczej jest kluczowa. Badanie wykazało, że nauczyciele wykazujący troskę i zainteresowanie uczniami redukują ryzyko bullyingu w swoich klasach.

– Brak jasnych zasad, niesprawiedliwość oraz nieodpowiednie zachowania nauczycieli mogą nasilać przemoc rówieśniczą. Dlatego tak ważną rolę odgrywa prewencja. Wspierający nauczyciel to nie tylko osoba, która reaguje na przemoc, ale przede wszystkim ktoś, kto buduje atmosferę wzajemnego szacunku. To właśnie w takich klasach ryzyko przemocy można znacznie ograniczyć. W naszym programie dajemy narzędzia nie tylko w sytuacji, gdy do przemocy już dojdzie, ale też podpowiadamy, jak jej zapobiec, budując przyjazne środowisko w społeczności szkolnej – podkreśla Agnieszka Durst-Wilczyńska, prezeska Fundacji UNIQA.

„Obraz bullyingu w szkołach ponadpodstawowych” to pierwszy raport w ramach cyklicznych badań dotyczących przemocy rówieśniczej w Polsce. Będzie publikowany dwa razy w roku, by śledzić dynamikę zjawiska i oceniać skuteczność działań prewencyjnych. W badaniu wzięło udział 18 590 uczniów z 96 szkół, które przystąpiły do projektu „Przerwij krąg przemocy” w roku 2024 i wdrożyły system RESQL. Anonimowe kwestionariusze dystrybuowane drogą elektroniczną były wypełniane na koniec semestru zimowego w roku szkolnym 2024/2025.

Najnowsza edycja raportu

„Przerwij krąg przemocy w swojej szkole”

Uniwersytet SWPS, Fundacja UNIQA oraz zespół RESQL ponownie połączyły siły w projekcie „Przerwij krąg przemocy w swojej szkole”. Głównym jego celem jest wdrożenie systemu RESQL w 100 szkołach podstawowych i średnich. Placówki mogą zgłaszać chęć udziału na specjalnej stronie projektu, tam również odbędzie się głosowanie, które wyłoni ostateczną setkę wybranych szkół. Zorganizowane zostaną także webinary dla rodziców, nauczycieli i młodzieży oraz szereg działań komunikacyjnych mających na celu nagłośnienie problemu.

Na zgłoszenia do programu organizatorzy czekają do 25 kwietnia. Udział w nim mogą wziąć szkoły podstawowe i ponadpodstawowe (licea i technika). Szkołę może zgłosić każdy – nauczyciel, dyrektor szkoły, uczeń lub rodzic. Do zgłoszenia niezbędna jest zgoda oraz formularz podpisany przez dyrekcję placówki.

(AM, źródło: UNIQA)