Zaostrza się spór o przyszłość systemu ochrony konsumenta – członkowie Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym przekazali premierowi Mateuszowi Morawieckiemu swoje uwagi do projektu ustawy likwidującej urząd Rzecznika. Ich zdaniem pomysły wiceministra finansów Piotra Patkowskiego zdestabilizują system ochrony konsumentów i stworzą przestrzeń dla kolejnych afer finansowych.
Tymczasem prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaproponował rozważenie powołania likwidatora urzędu Rzecznika i jego Biura, motywując to „jawnie prezentowanym przez Rzecznika Finansowego negatywnym stosunkiem do projektowanej ustawy, mogący mieć wpływ na wykonanie projektowanych przepisów w zakresie likwidacji obecnie działającego organu”.
– Byłam zmuszona przekazać nasze uwagi w formie bezpośredniego listu do premiera Mateusza Morawieckiego, a nie korespondencji do Ministerstwa Finansów, ze względu na drastycznie krótki termin konsultacji społecznych. Cztery dni to zbyt mało, żeby poznać stanowisko ponad 30 naukowców z kraju i zagranicy tworzących Doradczy Komitet Naukowy i sformułować uwagi. Sprawa jest zbyt poważna i wymaga bardzo szczegółowej analizy, nie tylko polskich, ale też unijnych regulacji. Niniejszy list nie wyczerpuje wszystkich kwestii, jakie należy tu wziąć pod uwagę przed podjęciem decyzji, sygnalizuje tylko te najważniejsze – mówi prof. Grażyna Borys, przewodnicząca Doradczego Komitetu Naukowego.
Eksperci wskazują na błędną podstawę analizy Ministerstwa Finansów
W swojej analizie projektu ustawy z 17 września 2020 r. o rozpatrywaniu reklamacji i sporów klientów podmiotów rynku finansowego oraz Funduszu Edukacji Finansowej oraz jej uzasadnienia naukowcy zwrócili uwagę m.in. na fakt, że polityka konsumencka, zgodnie z zasadami traktatowymi, należy do tzw. polityk dzielonych w ramach Unii Europejskiej. Dlatego w uzasadnieniu projektu powinno zostać wskazane, czy zmiany proponowanej regulacji są spójne z kierunkiem toczących się obecnie prac legislacyjnych w UE, a zwłaszcza z kierunkiem prac objętych tzw. Nowym Ładem Konsumenckim. Zdaniem Doradczego Komitetu Naukowego należy uniknąć sytuacji, w której wkrótce po likwidacji niezależnej instytucji ochrony indywidualnych interesów konsumentów na rynku finansowym należałoby ją przywrócić.
Komitet zaapelował też o uważną analizę raportów NIK poświęconych ochronie klientów na rynku finansowym. Naukowcy wskazali, że przytoczony w uzasadnieniu ustawy raport z kwietnia 2013 r., był podsumowaniem kontroli z lat 2011–2013 i dotyczył Rzecznika Ubezpieczonych. To wnioski z tego dokumentu były podstawą do poszerzenia kompetencji urzędu o sektor bankowo-kapitałowy i powołania RzF. Dlatego zaapelowali o przeanalizowanie późniejszych raportów, które obejmują działalność Rzecznika Finansowego. Przypomnieli m.in. raport z grudnia 2019 r. poświęcony kontroli działalności organów i instytucji państwowych oraz podmiotów organizujących rynek finansowy wobec spółki GetBack. Zwrócili uwagę, że sformułowano w nim szereg zarzutów w stosunku do UOKiK. Ich zdaniem samo zintegrowanie organów właściwych w sprawie ochrony zbiorowych oraz indywidualnych interesów konsumentów automatycznie nie oznacza, że wzrośnie efektywność i skuteczność tej ochrony.
Naukowcy wyrazili obawę, że wchłonięcie instytucji Rzecznika przez UOKiK, instytucji o już i tak szerokim spektrum działania, oznaczać będzie dalszą marginalizację społecznego problemu ochrony konsumenta na rynku finansowym w Polsce, tworzącą przestrzeń dla kolejnych afer finansowych.
Potrzebne miejsce dla organizacji konsumenckich
Eksperci zwrócili też uwagę na kwestię edukacji finansowej społeczeństwa, wskazując na ograniczenie jej zasięgu w projektowanych regulacjach. Zaapelowali o doprecyzowanie zasad działania Funduszu Edukacji Finansowej. Wytknęli, że w posiedzeniach Rady Edukacji Finansowej nadzorującej działalność FEF nie przewidziano uczestnictwa przedstawicieli związków konsumenckich z głosem doradczym, a jednocześnie tym przywilejem obdarzeni zostali przedstawiciele izb gospodarczych zrzeszających podmioty rynku finansowego.
Prezes UOKiK chce bata na nierzetelne firmy
Tymczasem w serwisie Rządowego Centrum Legislacji ukazała się opinia prezesa UOKiK wobec powyższego projektu. Prezes Urzędu wniósł m.in. o uzupełnienie art. 9 projektu, nakładającego na podmioty rynku finansowego obowiązek przekazywania corocznych sprawozdań dotyczących rozpatrywania przez nie reklamacji, o regulacje, które zapewnią skuteczne egzekwowania obowiązków nałożonych w tym przepisie. „Regulacje te powinny objąć możliwość wezwania podmiotu, który nie przekazał sprawozdania w ustawowym terminie, do jego przekazania w terminie wyznaczonym przez Prezesa UOKiK, nie dłuższym niż 14 dni. Prezes UOKiK powinien również uzyskać uprawnienie do nakładania kar na ww. podmioty w przypadku uchylania się przez nie od powyższych obowiązków (konieczne byłoby w takim wypadku uzupełnienie art. 41 projektu). Zapewni to skuteczne egzekwowanie obowiązków sprawozdawczych. UOKiK proponuje także wyposażenie Prezesa UOKiK w uprawnienie do nakładania kar na podmioty wskazane w art. 12 ust. 1 pkt 1 projektu w sytuacji niewykonywania przez nie obowiązków udzielenia informacji lub wyjaśnień oraz udostępnienia akt oraz dokumentów Prezesowi UOKiK, wynikających z tego przepisu. Oprócz uzupełnienia art. 41 konieczne byłoby także przeredagowanie art. 12 w taki sposób, aby wynikał z niego wprost obowiązek udzielania na żądanie Prezesa UOKiK informacji i wyjaśnień przez podmioty rynku finansowego lub inne podmioty, których działalność wiąże się ze sprawą” – napisano w stanowisku.
Prezes UOKiK wniósł też o rozszerzenie podstaw do złożenia wniosku o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego do Sądu Najwyższego nie tylko w związku z wykonywaniem zadań wynikających z ustawy o reklamacjach ale też z zadaniami wynikającymi z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przede wszystkim w zakresie ochrony zbiorowych interesów konsumentów.
Prezes UOKiK chce likwidatora urzędu Rzecznika
W końcowej części swojego stanowiska prezes UOKiK wniósł o rozważenie powołania likwidatora, który wykonywałby zadania związane z likwidacją Rzecznika Finansowego i jego Biura oraz likwidacją FEF „z uwagi na jawnie prezentowany przez Rzecznika Finansowego negatywny stosunek do projektowanej ustawy, mogący mieć wpływ na wykonanie projektowanych przepisów w zakresie likwidacji obecnie działającego organu”. Zadania te miałyby obejmować koordynację zamknięcia ksiąg rachunkowych, przeprowadzenia i rozliczenia inwentaryzacji, sporządzenia sprawozdań finansowych, sprawozdań budżetowych, przygotowania dokumentacji podlegającym przekazaniu do UOKiK, według stanu na dzień poprzedzający dzień wejścia w życie ustawy. Prezes Urzędu uznał też za konieczne „sprawne i terminowe przekazanie dokumentacji księgowej i kadrowo-płacowej (w tym kopii elektronicznych baz danych oprogramowania kadrowo-płacowego oraz księgowego)”.
„Powołanie likwidatora przyczyniłoby się do zminimalizowania ryzyka niewywiązania się bądź nieterminowego wywiązania się Rzecznika Finansowego z obowiązków nałożonych przepisami projektowanej ustawy oraz innych ustaw i rozporządzeń m.in. w zakresie spraw kadrowych i finansowych (w szczególności w zakresie planowania i sprawozdawczości z wykonania budżetu/planu finansowego). W zakresie Oceny Skutków Regulacji wskazać należy, że projektowana regulacja spowoduje szereg dodatkowych skutków finansowych dla UOKiK, niewyszczególnionych w chwili obecnej w OSR projektu, związanych m. in. z: koniecznością wypłacenia dodatkowych wynagrodzeń rocznych dla dotychczasowych pracowników RF, którzy staną się pracownikami UOKiK, koniecznością wypłaty odpraw pracownikom (w jakiej wysokości mają być wypłacane odprawy pracownikom, którym wygasną umowy o pracę). UOKiK deklaruje współpracę w zakresie dokonania niezbędnych oszacowań. W celu ich przeprowadzenia konieczne jest jednak posiadanie szczegółowych informacji dotyczących struktury zatrudnienia w Biurze Rzecznika, którymi UOKiK obecnie nie dysponuje” – napisano w stanowisku.
AM, news@gu.home.pl
(źródło: RzF, RCL)
