25 października na Uczelni Łazarskiego w Warszawie odbyła się trzecia edycja konferencji pt. „Bezpieczeństwo w Ruchu Drogowym a standardy likwidacji szkód komunikacyjnych w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i rola biegłego sądowego”. Patronem medialnym wydarzenia była „Gazeta Ubezpieczeniowa”.
O sądowej roli i odpowiedzialności biegłych
Konferencję rozpoczął wykład zatytułowany „Rola i zadania biegłego w postępowaniu cywilnym” wygłoszony przez sędzię Sądu Okręgowego dr hab. Anetę Łazarską. W swoim wystąpieniu prelegentka wskazała, że biegły odgrywa fundamentalną rolę w procesie, w tym dążeniu sądu do wydania sprawiedliwego i opartego na prawdzie orzeczenia. Zaznaczyła, że obowiązkiem biegłych jest udzielanie pomocy sądowi w sprawach należących do ich kompetencji. Ma on pierwszeństwo przed wszelkimi zobowiązaniami wobec osoby lub stowarzyszenia, od których biegli otrzymali instrukcje lub przez których są opłacani. Choć biegły odgrywa istotną rolę w procesie, to ostatecznie sąd decyduje, jakich dokona ustaleń faktycznych i prawnych, i na jakich ustaleniach wyda orzeczenie. Opinia biegłego nie może zatem zastąpić wyroku sądowego bądź też wyrok nie może opierać się wyłącznie na opinii biegłego.
Z kolei sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie Maciej Kruszyński w swoim wystąpieniu pt. „Sporządzenia postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego w postępowaniu cywilnym” podkreślał, że ratio legis przepisów dotyczących dowodu z opinii biegłego jest przeciwdziałanie przewlekaniu postępowania. Kluczową zaś decyzją w zakresie dowodu jest wybór osoby biegłego. Strony uprawione są do wskazania biegłego, jednakże sąd nie jest związany takimi wnioskami. Może także wybrać biegłego, przeciwko któremu oponowała strona. Sędzia podkreślił, że zasadne wydaje się wysłuchanie biegłego przed rozpoczęciem przez niego czynności, aby wstępnie dokonać oceny przyszłej opinii i jej znaczenia dla procesu.
Dr Małgorzata Sekuła-Leleno z Uczelni Łazarskiego podjęła próbę odpowiedzi na pytanie, czy istnieje związek przyczynowy między biegłym i jego opinią a potencjalną szkodą wynikającą z orzeczenia, w którym podstawą wydania była w/w opinia. Orzecznictwo wskazuje na indywidualną odpowiedzialność biegłego za wydaną ekspertyzę, która stała się podstawą do wydania wyroku. Należy jednak odróżnić odpowiedzialność biegłego za końcowy efekt jego pracy, czyli opinię, od odpowiedzialności za wyrok oparty na niej.
Sędzia Sądu Najwyższego prof. dr hab. Paweł Wiliński, profesor UAM w wystąpieniu na temat odpowiedzialności karnej biegłego sądowego za treść wydanej opinii podkreślił, że powinna ona ograniczać się do kwestii związanych z oszustwem i złą wolą, nie zaś z wydaniem błędnej opinii. Ewentualne zaostrzenie bądź rozszerzenie przypadków odpowiedzialności karnej biegłych nie przyczyni się do wyeliminowania błędnych opinii, a może przyczynić się do znacznego odpływu biegłych z zawodu. Wniosek z tego taki, iż kluczową rolę w dyscyplinowaniu biegłych oraz ich szkoleniu mógłby wziąć na siebie samorząd biegłych, np. motoryzacyjnych. O uwarunkowaniach pracy biegłych i rzeczoznawców w pracy z sądami wypowiadał się natomiast biegły Krzysztof Jankowski, przewodniczący Komisji Rewizyjnej Z.G. SIMP. Wskazał, że przygotowanie sądu i przygotowanie biegłego do procedowania sprawy ma zasadniczy wpływ na sprawny przebieg procesu.
Naprawa pojazdu w kontekście ubezpieczeniowym
Z kolei prof. dr hab. Adam Olejniczak z Uczelni Łazarskiego wygłosił wykład na temat nieponiesionych kosztów naprawy i pojęcia szkody podlegającej naprawieniu. W swoim wystąpieniu wskazał, że odszkodowanie liczone na podstawie kosztorysowej łączy się z ryzykiem wzbogacenia poszkodowanego, jednak nigdzie przy wypłacie odszkodowania nie ma kontroli, na co poszkodowany przeznaczył pieniądze. Natomiast sędzia Sądu Rejonowego w Tarnowie Zbigniew Miczek, mówiąc o uprawnieniach ubezpieczyciela w ramach procesu likwidacji szkody komunikacyjnej z OC sprawcy, wskazał, że należą do nich prawo do żądania: zawiadomienia o wypadku, zminimalizowania szkody, informacji o zdarzeniu i jego rozmiarach, regresu w związku z wypłaconym odszkodowaniem, przestawienia badania technicznego w razie zajścia szkody istotnej, informacji od organów i instytucji. Przy okazji tego wystąpienia sformułowano wniosek de lege ferenda o konieczności wprowadzenia regulacji ustawowych, określających zakres uprawnień ubezpieczyciela w sytuacji dokonywania napraw w kontekście ewentualnego wzbogacenia poszkodowanego.
Średnie stawki napraw z AC do regulacji
Na prawo poszkodowanego do wyboru warsztatu w celu dokonania naprawy pojazdu wskazał dr hab. Jakub Pokrzywniak. Przedstawił, w jaki sposób kształtuje się prawo wyboru warsztatu przez poszkodowanego w orzecznictwie, wskazał na zasady likwidacji szkody majątkowej wynikające z kodeksu cywilnego. Zreferował również metody ustalania odszkodowania komunikacyjnego, wskazując na wady i zalety metody kosztorysowej oraz serwisowej. O średnich stawkach za naprawę pojazdu w ramach AC mówił radca prawny Grzegorz Zawisza, wykładowca Uczelni Łazarskiego. W jego ocenie pożądanym jest wprowadzenie w OWU AC klarownych postanowień gwarantujących ubezpieczonemu realne naprawienie szkody. Szczególnie w sytuacjach, w których ubezpieczony sam dokonuje naprawy w serwisie naprawczym i przedkłada następnie ubezpieczycielowi fakturę za naprawę. Gwarancja ta powinna iść w parze z technologią producenta pojazdu oraz naprawą przywracającą stan pojazdu zgodny z wymogami bezpieczeństwa ruchu drogowego.
O zamiennikach części oryginalnych i VAT przy odszkodowaniu
Mgr inż. Dariusz Wiśniewski, kierownik certyfikacji wyrobów Instytutu Transportu Samochodowego, przedstawił fakty dotyczące certyfikacji części alternatywnych na rynku w Polsce i krajach UE. Z jego wystąpienia płynął wniosek, że zamienniki winny podlegać pilnym regulacjom w zakresie kontroli jakości przez niezależne i państwowe podmioty.
W dalszej części konferencji dr hab. Marcin Orlicki podjął próbę odpowiedzi na pytanie o to, czy ubezpieczyciel OC to dłużnik jak każdy inny, czy gwarant sprawiedliwości odszkodowawczej, natomiast sędzia Zbigniew Miczek – czy odszkodowanie ustalane metodą kosztorysową winno obejmować podatek VAT. W swoim wystąpieniu podkreślił, że jeżeli odszkodowanie jest przyznawane w sytuacji, gdy nie jest wyjaśnione, w jaki sposób nastąpi usunięcie skutków zdarzenia, które szkodę wywołało, to zakład ubezpieczeń nie ma podstaw, aby wartość koniecznych robót liczyć bez podatku VAT.
Różne aspekty napraw w warsztatach
O metodologii ustalania wysokości stawki roboczogodziny przez rzeczoznawcę i biegłego w szkodach likwidowanych z OC ppm i AC wypowiadali się adwokatka Magdalena Rok-Konopa ze Stowarzyszenia Prawników Rynku Motoryzacyjnego oraz biegły Łukasz Szarama, prezes GEM Kaizen. Prelegentka zwróciła uwagę na brak regulacji ustalenia stawek za roboczogodzinę prac blacharsko-lakierniczych i mechanicznych. W rozliczeniach szkód komunikacyjnych w praktyce nie obowiązują stawki „obowiązujące na rynku lokalnym”, a jedynie stawki rzeczywiście stosowane. Te zaś nie są dowolne, tylko są wynikiem wyboru przez poszkodowanego danego warsztatu posiadającego określony poziom wyposażenia, kwalifikacji pracowników oraz popytu i podaży na usługi. Z kolei Łukasz Szarama przedstawił propozycję pierwszej oficjalnej kategoryzacji podmiotów naprawczych, jak również wyjaśnił, kiedy w opinii stosować stawki średnie, a kiedy przedział stawek. Przedstawił również kryteria, na podstawie których dany warsztat może być przyporządkowany do danej kategorii. Temat kontynuował biegły Mariusz Szymański, który omówił metodę kosztorysową kosztów naprawy pojazdu po szkodzie OC i zmiany wprowadzone w ostatnim okresie przez zakłady ubezpieczeń. Biegły nakreślił rys historyczny związany ze zmienną oceną i metodą sporządzania kalkulacji szkody. Ocenił też, że firmy ubezpieczeniowe stosują praktyki mające na celu zaniżenie odszkodowania, w tym m.in. poprzez zdawkowe ustalenie stanu faktycznego, zgłoszenia jedynie telefoniczne, zatrudnianie osób z niewystarczającą znajomością problematyki likwidacji szkody, sporządzanie nierzetelnych czy niedoszacowanych kosztorysów. Natomiast biegły Paweł Bartkiewicz i rzeczoznawca Janusz Szcześniak z Automobilklubu w swoim wystąpieniu zwrócili uwagę na obecne trendy oraz praktyczne metody wyliczeń Ubytku Wartości Handlowej Pojazdu w opiniach biegłych sądowych i rzeczoznawców.
W konferencji wzięło udział ponad 350 osób.
(AM, źródło: Uczelnia Łazarskiego)
