10 kwietnia 2024 r. o programach zabezpieczeń emerytalnych debatowano podczas II Konferencji Międzynarodowej „Znaczenie komunikacji i edukacji w upowszechnianiu systemów oszczędzania długoterminowego. 5 lat PPK”. Głównym tematem wydarzenia były wyzwania demograficzne, komunikacyjne i cyfrowe, ale także wymiana doświadczeń we wdrażaniu platform informacji emerytalnej i bezpieczeństwo gromadzonych w nich danych.
Konferencja, zorganizowana przez PFR Portal PPK oraz Fundację GPW w Sali Notowań Giełdy Papierów Wartościowych, zgromadziła ekspertów w dziedzinie programów emerytalnych z wielu państw europejskich. Wydarzenie, umożliwiające międzynarodową współpracę i wymianę doświadczeń w zakresie zabezpieczeń na przyszłość, zostało włączone do inicjatyw Roku Edukacji Ekonomicznej 2024.
Z okazji przypadającego pięciolecia pracowniczych planów kapitałowych panele poprzedził wykład wprowadzający Roberta Zapotocznego, prezesa PFR Portal PPK, przedstawiający historyczne i najnowsze dane o programie. Oszczędzanie w miejscu pracy cieszy się coraz większym zaufaniem, a to przekłada się na popularność programu.
Wyzwania w komunikacji systemów długoterminowego oszczędzania
Dwa pierwsze panele poprowadził Jakub Janas (Investment & Pensions Europe, Wielka Brytania). O tym, jak edukować, ale przede wszystkim, jak komunikować konieczność oszczędzania na przyszłość, mówili Matti Leppälä (Belgia), Dejan Malesic (Włochy), Maria Mercè Claramunt Bielsa (Hiszpania) oraz Thomas Post (Niderlandy).
Prelegenci podkreślali konieczność dostosowania języka i środków przekazu do odbiorcy, zarówno jeśli chodzi o kryterium wieku, jak i poziom wiedzy finansowej.
– My wiemy, o co chodzi, my wiemy, co to są akcje, oszczędności, co oznaczają te wszystkie terminy, natomiast dla wielu przeciętnych zjadaczy chleba to jest czarna magia. Nie zdajemy sobie sprawy, ile wiedzą przeciętni ludzie. Komunikacja powinna być naszym podstawowym priorytetem – podkreślał Thomas Post.
– Jeżeli chcemy mieć wydajny i skuteczny system komunikacji, porozumiewanie się z grupą, która ma jakieś przygotowanie finansowe, powinno wyglądać zupełnie inaczej, niż gdy zwracamy się do laików finansowych – uściśliła Maria Mercè Claramunt Bielsa w nawiązaniu do postulatu stopniowania poziomów szczegółowości informacji.
Kluczowe będzie tu zarówno poznanie rzeczywistych potrzeb uczestników programów oszczędnościowych, ale także wypełnienie luki edukacyjnej oraz jasne komunikowanie konsekwencji braku oszczędności. Ważne będzie także operowanie językiem korzyści, pokazanie możliwości, jakie będzie miał w przyszłości oszczędzający. Priorytetem jest dotarcie do młodych osób, wchodzących na rynek pracy.
– Wiemy od 25 lat, że zmienia się demografia w Europie. Musimy zacząć oszczędzać, ponieważ przyszłe pokolenia nie będą w stanie wspierać osób, które tych oszczędności na emeryturę nie zgromadziły – mówił Matti Leppälä.
Według prelegentów w komunikacji mogą pomóc platformy emerytalne, pokazujące w jednym miejscu poziom wszystkich zgromadzonych oszczędności na przyszłość, ale także wykorzystanie sztucznej inteligencji i nowych technologii w generowaniu treści oraz przygotowywaniu opcji i rekomendacji świadczeń.
Edukacja i bezpieczeństwo danych w platformach emerytalnych
Najczęstszymi zagrożeniami dla finansowych baz danych są ataki na słabe punkty systemu, skierowane bezpośrednio na uczestnika lub łańcuch dostawców. Tu również potrzebna jest edukacja, uwrażliwiająca uczestnika programu oszczędnościowego na cyberprzestępczość. Między innymi o tym rozmawiali paneliści kolejnej części konferencji: Andrzej Nowodworski (APT Defend), Jerry Moriarty (Irlandia), Robert Zapotoczny (PFR Portal PPK), Roberto Carcache Flores (Portugalia) oraz Žiga Vižintin (Słowenia).
Cyfrowa strona systemu emerytur niesie ze sobą wiele korzyści, ale także zagrożeń. Platformy emerytalne mogą zwiększyć zaangażowanie w produkty oszczędnościowe, poprawić wyniki i zautomatyzować procesy, dlatego paneliści zgadzali się co do konieczności ich wdrożenia. Należy zaprojektować je według założeń modeli behawioralnych, by były jak najbardziej intuicyjne dla użytkownika. Z drugiej strony kluczowe jest bezpieczeństwo zgromadzonych tam danych.
– Naruszenia bezpieczeństwa mogą zaburzyć zaufanie do jakiejkolwiek instytucji. Elastyczność, żeby robić coś nowego, nie być konserwatywnym w otoczeniu cyfrowym, jest różna w różnych krajach. Myślę, że w Polsce otwartość na tego typu rozwiązania jest większa. Nie boimy się, nie mamy za sobą większych problemów, być może dlatego wykorzystujemy te rozwiązania – mówił Robert Zapotoczny, podkreślając wysoki stopień zaawansowania bankowości cyfrowej w Polsce.
Jako kluczowe zagrożenia Andrzej Nowodworski wskazywał phishing oraz rozwój deepfake, materiałów filmowych generowanych przez sztuczną inteligencję. W związku z rozwojem AI kluczowe będzie określenie ryzyk i zwiększenie zabezpieczeń. Co prawda dyrektywa w sprawie odpowiedzialności AI dotyczy w większym stopniu operacji finansowych niż funduszy emerytalnych, ale bardzo często te kwestie są ze sobą związane. Dlatego tak ważne jest zachęcanie do stosowania dwuetapowego uwierzytelniania wszystkich operacji.
Drugą, nie mniej ważną, kwestią będą rosnące ceny usług IT. Według Žigi Vižintina będzie to wymuszało konsolidacje i zmiany na rynku podmiotów oferujących produkty oszczędnościowe.
Jak nie bać się przyszłości?
W ostatnim panelu konferencji uczestnicy zastanawiali się, w jaki sposób programy budujące kapitał na przyszłość, ale także programy zabezpieczenia zdrowotnego, odpowiadają na potrzeby i lęki Polaków. W dyskusji udział wzięli: Wojciech Nagel (Fundacja GPW), Gertruda Uścińska (UW, b. prezes ZUS), Marlena Janota (Santander TFI), Krzysztof Drynda (TIAS, b. prezes PAIH), Joanna Łąka-Wałach (Grupa LUX MED) oraz Bartosz Marczuk (PFR SA). Rozmowę poprowadził Michał Duniec z Analiz Online.
O tym, że Polacy powinni budować swoje oszczędności, nie trzeba nikogo przekonywać. Ważne, by wiedzieli, w jaki sposób robić to efektywnie.
– Przed wdrożeniem PPK w Polsce dodatkowo długoterminowo z pracodawcą oszczędzało 300 tys. osób. Po wdrożeniu PPK w 2019 r. mamy osób oszczędzających wspólnie z pracodawcą 4,1 mln. To jest miara tego sukcesu. Trzeba dążyć do tego, by jak najwięcej osób do PPK przystępowało – podkreślał Bartosz Marczuk. Prelegent zwracał także uwagę na konieczność stabilności prawa oraz ważną rolę pracodawców przy wdrażaniu programu. Pracownicze plany kapitałowe są najbardziej znanym produktem oszczędnościowym, również wśród osób do 30. roku życia.
– W naszej rzeczywistości ekonomiczno-społecznej dochody na starość w decydującym stopniu pochodzą z systemów publicznych. To jest 86% dochodu na emeryturze. Przed nami gigantyczna praca, żeby udział dochodów, które będą pochodziły z tych programów organizowanych przez pracodawców, przez nas indywidualnie, wynosił nie kilka procent, ale kilkanaście czy kilkadziesiąt. To jest obowiązek państwa, które ma stworzyć warunki prawne, organizacyjne, finansowe. Potrzebne są stabilne działania, dalekosiężne, nie tu i teraz, tylko w perspektywie kilkudziesięciu lat – mówiła Gertruda Uścińska.
Krzysztof Drynda podkreślał ważną rolę edukacji, skierowaną nie tylko do polskich odbiorców. – Musimy pamiętać o tym, że mamy całkiem sporo w Polsce inwestorów zagranicznych, którzy przyjeżdżają do nas ze swoimi przyzwyczajeniami, ze swoimi różnicami kulturowymi, też ze swoimi pracownikami – powiedział.
Obawy Polaków nie dotyczą wyłącznie zabezpieczeń na przyszłość, ale także zdrowia, własnego i najbliższych. Wyzwaniem jest tu dostępność usług, związana z najniższym w Unii Europejskiej odsetkiem pielęgniarek i lekarzy na 1000 mieszkańców oraz wzrost cen usług medycznych w ostatnich dwóch latach.
O wyzwaniach zabezpieczenia potrzeb zdrowotnych mówiła Joanna Łąka-Wałach. – W 2021 r. przeprowadzono badanie barometru polskiego rynku pracy i okazało się, że dla 35% Polaków najbardziej pożądanym benefitem jest rozbudowana opieka medyczna. Jeśli chodzi o opiekę podstawową, ta świadomość jest bardzo duża. Kilka lat temu wprowadziliśmy na rynek ubezpieczenie szpitalne – mówiła prelegentka, podkreślając wyzwania stojące przed programami z odroczoną gratyfikacją, ale także odnosząc się do kwestii zmian demograficznych i zabezpieczenia potrzeb osób starszych.
Zdrowie, praca, oszczędności – te trzy tematy wskazywali prelegenci jako klucz, pozwalający nie bać się przyszłości. Należy stworzyć zachęty do dłuższego pozostawania na rynku pracy, wprowadzić benefity podatkowe dla długoterminowego oszczędzania, zwiększyć zaangażowanie pracowników i pracodawców w PPK, ale również zastanowić się nad rozwiązaniami dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. A przede wszystkim każdy z nas musi być zapobiegliwy i podejmować indywidualne decyzje dotyczące zabezpieczenia swojej przyszłości, korzystając z dostępnych rozwiązań.
Partnerami konferencji byli Grupa LUX MED, TIAS oraz APT Defend. Partnerem medialnym wydarzenia była „Gazeta Ubezpieczeniowa” oraz IPE. Konferencję poprowadził dziennikarz Polskiego Radia Patryk Kuniszewicz.
Zapis konferencji można znaleźć na portalu mojeppk.pl.
Marta Damm-Świerkocka
