Dyrektywa Wypłacalność II wprowadziła już solidne ramy ostrożnościowe, jednakże nie dają one 100% gwarancji braku upadłości ubezpieczyciela. Dlatego potrzebny jest system umożliwiający odpowiednio wczesną i szybką interwencję w przypadku ubezpieczycieli będących na progu upadłości lub zagrożonych upadłością.
Celem systemu jest utrzymanie ciągłości ochrony ubezpieczeniowej, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum negatywnego wpływu na system finansowy, gospodarkę realną i wykorzystywanie pieniędzy podatników.
Czego dotyczy dyrektywa IRRD
Nowa dyrektywa IRRD (Insurance Recovery and Resolution Directive – dyrektywa ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji) opisuje, ogólnie mówiąc, metody i narzędzia zarządzania kryzysowego w sektorze ubezpieczeń.
Ramowe rozwiązania obejmują działania zapobiegawcze, prewencyjne planowanie naprawy oraz restrukturyzację i uporządkowaną likwidację zakładu ubezpieczeń. Działania te będą miały zastosowanie do wszystkich zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji mających siedzibę w UE i podlegających ramom Wypłacalność II.
Dlaczego potrzebujemy resolution?
Dyrektywa Wypłacalność II wprowadziła już solidne ramy ostrożnościowe, jednak nie można całkowicie wykluczyć, że zakład ubezpieczeń znajdzie się w trudnej sytuacji finansowej. Niekontrolowana upadłość ubezpieczyciela mogłaby negatywnie wpłynąć na ubezpieczających, ubezpieczonych, osoby uprawnione, poszkodowanych czy innych wierzycieli zakładu. Dodatkowo należy brać pod uwagę społeczno-gospodarcze funkcje ubezpieczeń. Istotny jest również brak możliwości zastąpienia kluczowych usług w rozsądnym czasie i po rozsądnych kosztach.
Procedury upadłościowe stosowane w odniesieniu do branży ubezpieczeń nie zapewniają zachowania ciągłości funkcji krytycznych zakładu. Ponadto zagrożenie upadłością, sama upadłość wybranych ubezpieczycieli lub jednoczesna upadłość kilku zakładów ubezpieczeń może prowadzić do braku stabilności całości lub części sektora.
Dlatego potrzebny jest system umożliwiający odpowiednio wczesną i szybką interwencję w przypadku ubezpieczycieli będących na progu upadłości lub zagrożonych upadłością, aby zapewnić ciągłość ochrony ubezpieczeniowej, jednocześnie ograniczając do minimum wpływ tej sytuacji na system finansowy, gospodarkę realną i ewentualne wykorzystanie pieniędzy publicznych.
Temat nie jest nowy
Z perspektywy międzynarodowej temat nie jest nowy. W październiku 2014 r. Rada Stabilności Finansowej (FSB) opracowała kluczowe atrybuty skutecznych systemów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dla sektora ubezpieczeń, które koncentrują się na ubezpieczycielach mających znaczenie systemowe lub krytyczne. FSB wydała także wytyczne uzupełniające w czerwcu 2016 r. oraz w sierpniu 2020 r.
Równolegle w listopadzie 2019 r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Organów Nadzoru Ubezpieczeniowego (IAIS) przyjęło Podstawowe Zasady Ubezpieczeń (ICP) dla wszystkich zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, a także wspólne ramy dla grup ubezpieczeniowych prowadzących działalność międzynarodową (IAIG) określające szczegółowo normy dotyczące prewencyjnego planowania naprawy oraz uprawnienia do zarządzania uporządkowanym wyjściem z rynku. Przewiduje się w nich m.in. planowanie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dla poszczególnych grup ubezpieczeniowych.
Obecnie IAIS pracuje nad oceną wzajemnych powiązań grupowych i finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.
Jakie są główne powody upadłości?
Według analiz EIOPA, pięć najczęstszych powodów problemów ubezpieczycieli to: wady w systemie zarządzania, niewłaściwe kompetencje w zarządzaniu, błędy w underwritingu, nieadekwatne rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe i niedopasowanie aktywów do zobowiązań.
Ile kosztują upadłości?
Z informacji zebranych przez EIOPA wynika, że w ostatnich 20 latach zidentyfikowano łącznie 219 przypadków zakładów ubezpieczeń na progu upadłości lub zagrożonych upadłością.
Z raportu EIOPA Failures and near misses in insurance – Overview of recovery and resolution actions and cross-border issues z 2021 r. wynika, że w 53% wszystkich przypadków problematycznych zakładów, w których potrzebne było finansowanie – stanowiło ono do 20% aktywów, a w 47% wszystkich przypadków potrzebne były zastrzyki środków finansowych, stanowiące ponad 20% całkowitych aktywów zakładu; które w wybranych firmach dochodziło nawet do 100% i więcej.
Kto przeprowadza resolution?
Nowa dyrektywa IRRD zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia organów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w sektorze ubezpieczeń, wyposażonych w minimalny zharmonizowany zestaw uprawnień do podejmowania wszelkich istotnych działań przygotowawczych i działań w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Mowa tu o narzędziach, takich jak:
- Odpisy lub konwersja – wyłącznie w celu ułatwienia korzystania z innych narzędzi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, takich jak run-off lub transfer portfela. Roszczenia ubezpieczeniowe nie podlegają zamianie. Uprawnienia pozwalają jednak na restrukturyzację lub redukcję roszczeń ubezpieczeniowych.
- Wycofanie uprawnień do zawierania nowych umów ubezpieczenia (reasekuracji) w celu ograniczenia działalności zakładu do wyłącznego administrowania istniejącym portfelem, maksymalizując w ten sposób pokrycie roszczeń ubezpieczeniowych przez istniejące aktywa.
- Sprzedaż przedsiębiorstwa – całość lub część przedsiębiorstwa może zostać sprzedana nabywcy na warunkach handlowych, bez konieczności spełniania wymogów proceduralnych, które w innym przypadku miałyby zastosowanie.
- Przedsiębiorstwo pomostowe – całość lub część działalności przedsiębiorstwa może zostać tymczasowo przeniesiona na podmiot kontrolowany przez państwo.
- Oddzielenie aktywów i pasywów – aktywa i/lub pasywa o obniżonej wartości lub problematyczne mogą zostać przeniesione do narzędzia zarządzającego, aby umożliwić zarządzanie nimi i ich pracę w czasie.
W Polsce mandat na tworzenie organu resolution dla sektora ubezpieczeń otrzymał Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Działania organu resolution na tym etapie
Od momentu powierzenia BFG nowych kompetencji podejmujemy wiele działań koncepcyjno-doradczych w następujących obszarach:
- prawno-regulacyjnym w pracach nad dyrektywą IRRD (prace w Parlamencie Europejskim i w Radzie zaplanowane są do końca tego roku);
- operacyjnym, gdzie tworzymy ramy współpracy BFG z instytucjami krajowymi i zagranicznymi, a także prowadzimy rekrutację, w celu efektywnego realizowania nowych zadań;
- merytorycznym, obejmującym m.in. tworzenie koncepcji źródeł finansowania restrukturyzacji czy systemu wczesnego ostrzegania przed sytuacjami kryzysowymi w zakładach, metodyk, które na późniejszym etapie będą konsultowane z wybranymi uczestnikami rynku.
Dagmara Wieczorek-Bartczak
członkini zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
