Z roku na rok rośnie presja podatkowa, z jaką mierzą się polskie firmy. Przedsiębiorcy prowadzą działalność w warunkach wysokiego ryzyka podatkowego, niskiego stopnia przygotowania do nowoczesnych metod kontroli i konieczności zwiększonych nakładów na bezpieczeństwo fiskalne. Otoczenie to wywiera skumulowany wpływ na pracę księgowych i ich odpowiedzialność.

W ostatnich latach zawód księgowego przeszedł gruntowną transformację. Zmiany te były napędzane przez niestabilność systemu podatkowego, cyfryzację oraz coraz bardziej wymagające działania kontrolne administracji skarbowej. W takich warunkach ochrona przed skutkami błędów czy niedopatrzeń – często niezawinionych – staje się nie tyle dodatkiem, co koniecznością. Dlatego ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zawodowej (OC zawodowe) staje się dziś podstawowym elementem bezpieczeństwa pracy księgowego.

Dynamiczne otoczenie podatkowe – fundament ryzyka

Według raportu Cube Research (2022/2023) polski system podatkowy oceniany jest jako jeden z najbardziej skomplikowanych i nieprzyjaznych wśród badanych państw – Polska zajęła 36. miejsce na 37 w rankingu International Tax Competitiveness Index.

Głównym czynnikiem destabilizującym był tzw. Polski Ład, którego wprowadzenie wiązało się z licznymi nowelizacjami, brakiem konsultacji społecznych i wyjątkowym tempem zmian. Aż 83% przedsiębiorców wskazało właśnie Polski Ład jako kluczowe źródło zwiększonego ryzyka podatkowego.

W praktyce oznacza to, że księgowi muszą funkcjonować w środowisku permanentnej niepewności, gdzie błędna interpretacja przepisów – często niejasnych i niespójnych – może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi.

Presja i przeciążenie – codzienność księgowych

Rola działów finansowo-księgowych w firmach została zdominowana przez kwestie zapewnienia zgodności z przepisami (compliance). Z badań EY wynika, że aż 71% dyrektorów finansowych i członków zarządów odpowiedzialnych za finanse uważa, że to właśnie bezpieczeństwo podatkowe będzie priorytetem w ciągu najbliższych trzech lat. W konsekwencji jedynie 11% zasobów działów księgowych przeznaczanych jest na działania wspierające rozwój firmy – aż 68% pochłania walka o zgodność z prawem.

Nie dziwi zatem fakt, że osoby pracujące w księgowości coraz częściej odczuwają przeciążenie, chroniczny stres, a nawet lęk przed odpowiedzialnością karną skarbową. Często nie mają wpływu na sytuację, a mimo to ponoszą za nią odpowiedzialność.

Nowoczesna kontrola – technologiczna przewaga fiskusa

Równocześnie kontrola skarbowa wkroczyła w erę cyfrową. Organy podatkowe korzystają z machine learningu, sztucznej inteligencji, analizy danych z plików JPK, wymiany informacji pomiędzy administracjami i czynności sprawdzających, które coraz częściej zastępują tradycyjne kontrole. Tymczasem aż 63% firm deklaruje, że nie są przygotowane na kontrolę „po nowemu” – wynika z badań Cube Research.

Fiskus zyskuje technologiczną przewagę nad podatnikami. A to z kolei zwiększa ryzyko popełnienia błędu i nasila obawy związane z kontrolą, nawet jeśli firma działała zgodnie z najlepszą wiedzą i starannością. Co więcej, aż 41% firm planuje w najbliższych 12 miesiącach zwiększyć nakłady na bezpieczeństwo podatkowe – to najlepszy dowód, jak poważne jest postrzeganie zagrożeń w tej sferze.

OC zawodowe – tarcza ochronna dla księgowych

W warunkach rosnącego ryzyka odpowiedzialność zawodowa księgowych nie może pozostawać bez zabezpieczenia. Ubezpieczenie OC zawodowe staje się fundamentem bezpieczeństwa – zarówno dla indywidualnych księgowych, jak i całych firm. Przykładem może być rozwiązanie oferowane przez UNIQA – OC Księgowych i Obsługi Płac, które obejmuje zarówno odpowiedzialność cywilną wobec pracodawcy, jak i odpowiedzialność karną skarbową.

W praktyce oznacza to, że ubezpieczenie może pokryć koszty obrony prawnej czy ewentualnych kar, gdy kontrola podatkowa wykaże nieprawidłowości wynikające np. z błędnej interpretacji przepisów. Takie sytuacje, jak wskazano wcześniej, zdarzają się coraz częściej, mimo zachowania przez księgowego należytej staranności.

Oczywiście nawet najlepsza polisa OC nie wyeliminuje wszystkich zagrożeń. Wymagana jest również ciągła edukacja, bieżący dostęp do aktualizacji przepisów, nowoczesnych systemów IT oraz wsparcia merytorycznego.

Konieczne działania uzupełniające

Współczesny księgowy to nie tylko specjalista od bilansów i faktur. To strażnik zgodności podatkowej, pracujący pod ogromną presją w zmiennym i nieprzewidywalnym środowisku prawnym. Skala ryzyka – zarówno finansowego, jak i prawnego – sprawia, że ubezpieczenie OC zawodowe przestaje być opcją, a staje się standardem odpowiedzialnego podejścia do zarządzania ryzykiem.

Nie da się całkowicie wyeliminować błędów w tak złożonym i niestabilnym systemie. Można jednak minimalizować ich skutki, chronić siebie, swoich pracowników i firmę przed nieprzewidzianymi konsekwencjami. I właśnie temu służy odpowiednie ubezpieczenie – jako realne wsparcie w trudnym zawodzie księgowego.

Jerzy Szymańczak
dyrektor ds. rozwoju biznesu w Departamencie Rozwoju Biznesu Korporacyjnego w UNIQA