11 stycznia 2024 r. na stronie RCL pojawiła się kolejna (już siódma) wersja projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Projektowana ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
W dokumencie ustanowione są zasady i procedury dotyczące ochrony sygnalistów, czyli osób, które zgłaszają informacje uzyskane w kontekście związanym z pracą na temat naruszeń prawa UE.
Obowiązek wdrożenia omawianych przepisów do polskiego porządku prawnego upłynął 17 września 2021 r. iKE skierowała do TSUE skargę na Polskę. Dlatego Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej traktuje prace nad ustawą implementującą zapisy dyrektywy priorytetowo.
Resort przyjął, że implementacja dyrektywy 2019/1937 nastąpi nie w drodze nowelizacji istniejących projektów ustaw, lecz w odrębnej ustawie.
Ostatni, styczniowy projekt ustawy z br. porządkuje wiele zagadnień i wraca do zapisów zgodnych z wymaganiami dyrektywy.
Najważniejsze założenia przewidują:
- rozszerzenie zakresu naruszeń prawa poza przepisy unijne o aspekty prawa krajowego,
- RPO jako ostatecznie wybrany podmiot do sprawowania pieczy nad ochroną sygnalistów,
- fakultatywne, a nie obligatoryjne wydawanie zaświadczeń o podleganiu ochronie,
- miesięczne vacatio legis od dnia opublikowania ustawy,
- dodatkowy miesiąc na wdrożenie odpowiednich kanałów zgłoszeń od dnia wejścia w życie ustawy.
Dystrybutorzy ubezpieczeń – jako podmioty zobowiązane – mają obowiązek wdrożyć w swoich firmach przepisy o ochronie sygnalistów, niezależnie od liczby zatrudnianych osób. W praktyce oznacza to konieczność opracowania prawidłowej dokumentacji, odpowiednich rozwiązań informatycznych niezbędnych dla uruchomienia kanałów zgłoszeń, przygotowania zespołu do obsługi zgłoszeń oraz przeprowadzenia działań mających na celu zmianę mentalności pracowników do pozycji i charakteru sygnalisty w firmie.
(Wśród podmiotów zobowiązanych znajdują się m.in. dystrybutorzy ubezpieczeń: agenci ubezpieczeniowi, brokerzy ubezpieczeniowi – art. 1 pkt 9 ustawy AML. Dyrektywa UE 2019/1937 – załącznik część II B art.2 ust.1 lit. A)
Planowany termin przyjęcia projektu przez RM został ustalony na I kw.2024 r. Jego pilny charakter wynika ze znaczącego opóźnienia (ponad dwa lata) wdrożenia unijnych przepisów do krajowego porządku prawnego.
Terminy wdrożenia będą więc stosunkowo krótkie i dlatego warto już zacząć przygotowania, aby przeprowadzić projekt bezstresowo.
Warto też dodać, że sankcje za brak wprowadzenia omawianych przepisów nie ograniczają się tylko do grzywny, ale mogą również dotyczyć ograniczenia wolności.
Poza tym jest jeszcze jeden powód, dla którego nie warto czekać, bo jak pokazują badania, sygnaliści byli najlepszym źródłem informacji o wewnętrznych nadużyciach, stanowiąc 43% w 2020 r. Dlatego im szybciej wykryjemy nieprawidłowości, tym szybciej ograniczymy straty w firmie. Przekonało się o tym wielu pracodawców, którzy już uruchomili kanały zgłoszeniowe.
Warto też zwrócić uwagę, że dwumiesięczny czas na wdrożenie przez podmioty zobowiązane kanałów zgłoszeń z uwagi na wprowadzenie nowych rozwiązań lub zmian w systemach IT jest okresem bardzo wymagającym.
Dlatego uważam, że to dobry moment, aby rozpocząć prace nad wewnętrzną procedurą, związaną z ochroną sygnalistów, która nie tylko będzie prawidłowo działać, ale przede wszystkim odpowiadać specyfice firmy.
Teresa Grabowska
TG-Doradztwo i Zarządzanie
