Żniwa to czas, w którym maszyny rolnicze są bardzo intensywnie użytkowane. Niestety jest to także okres, w którym wzrasta liczba ich pożarów. Tegoroczne żniwa skutkowały licznymi takimi przypadkami, głównie pożarów kombajnów zbożowych oraz pras, ale także ciągników rolniczych.
Przyczynami pożarów, oprócz wystąpienia awaryjnego stanu pracy instalacji elektrycznej bądź wycieku płynów eksploatacyjnych na silnie rozgrzane podzespoły maszyny, są także bardzo często czynniki zewnętrzne. Może to być np. kamień bądź inne ciało obce, które w momencie przedostania się w obszar roboczy urządzenia jest w stanie wygenerować iskrę lub spowodować uszkodzenie podzespołów maszyny.
W wielu przypadkach do pożaru maszyn dochodzi jednak w wyniku zaniedbań leżących po stronie użytkowników, którzy nie przestrzegają zaleceń producentów maszyn. Do najczęstszych zaniedbań należą:
- brak wykonywania okresowych, wymaganych przez producentów przeglądów;
- brak kontroli ogólnego stanu technicznego urządzenia każdorazowo przed jego użytkowaniem. Jest to szczególnie ważne w przypadku maszyn, takich jak kombajn zbożowy bądź prasa rolnicza, które w przeciwieństwie np. do ciągnika rolniczego w skali roku są użytkowane przez niewielki okres czasu, jednak z bardzo dużą intensywnością. Pozostałą część roku maszyny te zazwyczaj stoją nieużywane. Po długim przestoju należy obowiązkowo dokonać przeglądu i prac konserwacyjnych przed uruchomieniem maszyny;
- brak kontroli oraz zaniedbania w obszarze uzupełniania płynów eksploatacyjnych i smarowania newralgicznych punktów maszyny. Brak wykonywania ww. czynności zazwyczaj skutkuje zatarciem łożysk i elementów ruchomych wymagających smarowania, a w efekcie powstaniem pożaru. W trakcie pracy może także dojść do przegrzania podzespołów maszyny w wyniku nieprawidłowego działania układu chłodzenia;
- brak kontroli oraz nieuzupełnianie oleju w systemach smarujących także prowadzi do zatarcia łożysk i elementów ruchomych wymagających smarowania;
- brak kontroli stanu łożysk, pasów, elementów tnących i ruchomych. Ujawnienie niesprawności w obrębie elementów maszyn na wczesnym etapie pozwala zapobiec poważnym awariom mogącym skutkować powstaniem pożaru w trakcie pracy maszyny;
- brak kontroli naciągu łańcuchów i pasów. Luźny pas bądź łańcuch w trakcie pracy może ocierać o pobliskie elementy maszyny, w tym elementy instalacji elektrycznej, co z kolei może skutkować ich uszkodzeniem. W przypadku nadmiernie naciągniętego pasa bądź łańcucha wzrasta opór w obrębie łożysk, kół zębatych i pasowych, co może doprowadzić do ich przegrzania. Ponadto istnieje ryzyko pęknięcia pasa bądź łańcucha;
- brak czyszczenia maszyny każdorazowo po zakończeniu pracy. Na uwadze należy mieć, że w trakcie prac polowych szczególnie z użyciem kombajnu zbożowego bądź prasy występuje bardzo duże zapylenie i na elementach maszyn osiada duża ilość pyłu, kurzu oraz pozostałości roślinnych. Aby zapobiec możliwości ich zapalenia od silnie rozgrzanych elementów maszyny, takich jak układ wydechowy, bądź też nie dopuścić do powstania wybuchowej mieszaniny pyłu z powietrzem, każdorazowo po zakończonej pracy należy dokładnie wyczyścić maszynę poprzez jej przedmuchanie sprężonym powietrzem, ewentualnie umycie i przesmarowanie.
Częstą przyczyną powstawania pożarów w maszynach rolniczych jest wykonywanie prowizorycznych napraw i przeróbek. Ponieważ w trakcie żniw bardzo często użytkownik maszyny jest poddany presji czasu wynikającej m.in. ze zmieniających się warunków atmosferycznych i konieczności np. szybkiego skoszenia bądź zebrania płodów rolnych z pola, nie może on sobie pozwolić na przestój w pracach wynikający z awarii maszyny.
Bardzo często użytkownicy maszyn sami podejmują się napraw i przeróbek pozwalających na ich dalszą pracę w polu. Niestety zdarza się, że zarówno z braku wiedzy, jak i pod presją czasu użytkownicy wykonują naprawy maszyn nieumiejętnie, w sposób prowizoryczny, dalece odbiegający od zaleceń producenta i w sposób, który nie zapewnia bezpiecznej i wydajnej pracy maszyny.
Podsumowując, aby żniwa przebiegły pomyślnie, bardzo ważną sprawą jest utrzymanie maszyn rolniczych w pełnej sprawności technicznej oraz w czystości. Regularna konserwacja maszyn i ich obsługa zgodnie z zaleceniami producenta pozwalają uniknąć awarii i usterek, które w trakcie prac polowych mogą doprowadzić do powstania pożaru niszczącego nie tylko samą maszynę, ale także bardzo często uprawy i zbiory.
Zdjęcie przedstawia przykład pożaru ciągnika rolniczego spiętego z prasą. Pożar powstał w wyniku przedostania się kamienia do wnętrza prasy, co skutkowało uszkodzeniem jej mechanizmu i wygenerowaniem iskry, która spowodowała zapalenie się słomy oraz pozostałości roślinnych wewnątrz prasy.
mgr inż. bezpieczeństwa pożarowego Kamil Sobociński
właściciel firmy POZARNICY.PL, biegły sądowy z zakresu pożarnictwa, członek Polskiego Towarzystwa Ekspertów Dochodzeń Popożarowych
tel. +48 606 919 311
e-mail: kontakt@pozarnicy.pl
www.pozarnicy.pl
