Zdecydowanie dużo dzieje się ostatnio w prawie pracy. Pewnie nie wszyscy pracodawcy zdążyli już wdrożyć u siebie nowe zasady kontroli trzeźwości pracowników oraz przygotować projekty regulaminów pracy zdalnej, a tu w ekspresowym tempie mamy kolejne nowości.
W środę 8 marca Senat zaproponował kilkadziesiąt poprawek do ustawy włączającej do Kodeksu pracy zasady work-life balance oraz tzw. przejrzystości stosunku pracy. W czwartek poprawkami zajął się Sejm i teraz ustawa czeka już tylko na podpis prezydenta. Można więc śmiało założyć, iż zaledwie za parę tygodni znajdziemy się w nowej rzeczywistości prawnej.
Work-life balance – co to takiego
Termin „work-life balance” określa dążenie do zachowania równowagi pomiędzy pracą a życiem osobistym, a sama koncepcja narodziła się pół wieku temu w krajach anglosaskich. Według niej znalezienie odpowiednich proporcji daje zarówno efekty w sferze pracy, jak i satysfakcję z życia osobistego.
Ta koncepcja leży u podstaw europejskiej dyrektywy 2019/1158, zwanej właśnie dyrektywą work-life balance. Polska miała obowiązek ją wdrożyć do połowy zeszłego roku. Jednocześnie wraz z tym wdrożeniem ustawa wprowadza do naszego systemu kolejną europejską dyrektywę 2019/1152 w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej.
Zmiany związane z równowagą
O jakie konkretnie wytyczne chodzi?
- Zwolnienie od pracy do dwóch dni lub 16 godzin z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Pracownik zachowuje prawo do 50% wynagrodzenia (obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego).
- Pracownicy nabędą indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego. Prawo ojca do urlopu rodzicielskiego nie będzie uzależnione od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu. W ramach urlopu rodzicielskiego zostanie wprowadzona nieprzenoszalna jego część, w wymiarze do dziewięciu tygodni, dla każdego z rodziców, a także 70-procentowy zasiłek macierzyński za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców.
- Dodatkowy urlop opiekuńczy w wymiarze pięciu dni w razie konieczności osobistego zapewnienia opieki lub wsparcia członkowi rodziny (dzieciom, małżonkowi, rodzicom) albo innej osobie, z którą pracownik mieszka i która wymaga jego wsparcia z ważnych przyczyn medycznych.
- Względny zakaz, w jakim nie można pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do ośmiu lat nakazać pracy w godzinach nadliczbowych, wysłać na delegację czy zatrudniać do pracy w porze nocnej; pracownicy mający dziecko w tym wieku będą mogli wnioskować o pracę zdalną, ponadto pracownik może wnioskować o zastosowanie wobec niego elastycznej organizacji pracy, np. indywidualnego rozkładu czasu pracy, pracy w systemie ruchomym, przerywanym, skróconym lub weekendowego czasu pracy albo obniżenia wymiaru pracy.
- Dodatkowe, co najmniej 15-minutowe, dwie przerwy w pracy uzależnione od jej dobowego wymiaru. Druga, jeżeli wymiar pracy jest dłuższy niż 9 h, i trzecia, jeżeli jest dłuższy niż 16 h.
Zmiany związane z przejrzystymi i przewidywalnymi warunkami zatrudnienia
- Wskazanie przyczyn wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony.
- Umowy o pracę na okres próbny: okres próbny ma być współmierny do przewidywanego czasu trwania umowy o pracę na czas określony, a także do rodzaju pracy; ponowne zawarcie umowy na okres próbny będzie tylko wtedy, gdy pracownik będzie zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy; wprowadzone zostaną regulacje umożliwiające uzgodnienie pomiędzy stronami stosunku pracy przedłużenia umowy o pracę na okres próbny o czas trwania usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
- Pracodawcy nie będą mogli ograniczać pracownikom możliwości równoległej pracy u innego pracodawcy, chyba że strony zawrą umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.
- Pracownik będzie miał prawo do nieodpłatnych szkoleń niezbędnych do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku, szkolenia te będą zaliczały się do czasu pracy i winny odbywać się w godzinach pracy.
Jak wskazano na wstępie, ustawa czeka obecnie na podpis prezydenta, następnie wejdzie w życie po 21 dniach od jej ogłoszenia. Biorąc pod uwagę ten stosunkowo krótki termin, nie zapominając, że przepisy dotyczące nowych zasad wykonywania pracy zdalnej wejdą w życie 7 kwietnia 2023 r., należy stwierdzić, iż pracodawców czeka naprawdę pracowita wiosna.
Podsumowanie
1. Nowelizacja wprowadza dwie unijne dyrektywy do krajowego systemu prawnego.
2. Przepisy zawierają zasady dotyczące równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym, w głównej mierze w zakresie uprawnień rodzicielskich i rodzinnych.
3. Zmiany w zakresie umów o pracę, w tym warunków zatrudnienia.
4. Zmiany zaczną obowiązywać najprawdopodobniej już na przełomie kwietnia i maja.
Konrad Sikorski
radca prawny
Kancelaria Strażeccy, Jaliński i Wspólnicy
