Paweł Stykowski, radca prawny specjalizujący się w prawie usług finansowych, w szczególności prawie ubezpieczeniowym i instrumentów finansowych, na blogu Polskiej Izby Ubezpieczeń omówił skutki uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2022 r. w sprawie III CZP 119/22, które jego zdaniem nie zostały dotychczas dostrzeżone.
Zdaniem autora analizy najłatwiejsze do dostrzeżenia są skutki cywilnoprawne – uchwała rozstrzyga, jak rozumieć art. 362 kc w zw. z art. 354 § 2 kc w kontekście naprawienia szkody w pojeździe.
„SN formułuje następujący pogląd: przy ustalaniu niezbędnych i ekonomicznie uzasadnionych kosztów naprawy nie można założyć żadnego automatyzmu. To oznacza, że nie można z góry wykluczyć możliwości uwzględnienia rabatów i ulg, o ile na podstawie okoliczności konkretnej sprawy będzie możliwe przyjęcie, że mieszczą się one czy wręcz współkształtują niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. W konsekwencji, <<jeśli […] ceny z uwzględnieniem rabatów i ulg są faktycznie stosowane przez zakład ubezpieczeń za pośrednictwem współpracującej z nim i dostatecznie rozbudowanej na rynku lokalnym sieci warsztatów naprawczych i sklepów z częściami zamiennymi, to tak rozumiane ceny mogą stanowić niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy>>.
Zatem ubezpieczyciel może obniżyć odszkodowanie, jeśli jest w stanie udowodnić następujące fakty:
- współpracująca z nim sieć warsztatów zapewnia należytą naprawę pojazdu poszkodowanego;
- sieć ta rzeczywiście naprawia samochody dla ubezpieczyciela po przedstawionych cenach z rabatem;
- sieć jest <<dostatecznie>> rozbudowana na rynku lokalnym.
Uchwała ta jest więc istotna zarówno na etapie likwidacji szkody (przy ustalaniu wysokości odszkodowania), jak i na etapie sporu sądowego (ubezpieczyciel może podnieść taki zarzut przeciwko roszczeniu o dopłatę ponad koszty naprawy w warsztacie ubezpieczyciela)” – wskazuje Paweł Stykowski.
Uchwała a rekomendacje nadzoru
Odnosząc się w kontekście uchwały SN do rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego dotyczących likwidacji szkód komunikacyjnych, autor stwierdza, że w kilku punktach aktu KNF przyjęła interpretację niewynikającą jednoznacznie z orzecznictwa. Jednym z nich jest Rekomendacja 17.3, według której: „Ustalając należne świadczenie, zakład ubezpieczeń nie może powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży”.
„W momencie przyjmowania Rekomendacji orzecznictwo sądów powszechnych nie było jednolite. Na możliwość obniżenia odszkodowania o rabaty wskazał np. Sąd Okręgowy w Warszawie w uzasadnieniu postanowienia z 27 lipca 2021 r. w sprawie o sygnaturze akt XXIII Ga 1787/20. Zatem nie było podstaw do tak jednoznacznego stwierdzenia jak to zawarte w pkt 17.3. Obecnie, w świetle uzasadnienia uchwały w sprawie III CZP 119/22 jest jasne, że pkt 17.3 wprowadza w błąd – prawo cywilne nie zakazuje ubezpieczycielowi powoływania się na rabaty lub upusty obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży. W związku z tym, należy go jak najszybciej usunąć. O ile polskie zakłady ubezpieczeń mają łatwy dostęp do orzecznictwa i mogą wyrobić sobie własny pogląd, o tyle działającym w Polsce zagranicznym zakładom ubezpieczeń może być trudno zrozumieć, że rekomendacja organu nadzoru zawiera nieprawidłowości” – pisze Paweł Stykowski.
Inne wątpliwości
Autor analizy zauważa, że pytanie, na które odpowiedział Sąd Najwyższy nie wskazywało metody wyliczenia odszkodowania, podobnie jak treść uchwały i kluczowe dla tej uchwały rozumowanie SN przedstawione na stronach 14 i 15 uzasadnienia. Dlatego jego zdaniem nie ma podstaw do stwierdzenia, że uchwała i uzasadnienie dotyczą wyłącznie rozliczenia metodą kosztorysową, gdyż art. 362 kc i art. 354 § 2 kc znajdują zastosowanie przy obu metodach wyliczania szkody.
„Wprawdzie słowo kosztorys, kilkukrotnie pojawia się w uzasadnieniu, to jedynie w jego pierwszej części, gdzie SN przytacza różne wcześniejsze orzeczenia. Wśród nich są również orzeczenia dotyczące wyliczenia odszkodowania na podstawie faktur (np. uchwała SN z 13 czerwca 2003 r. w sprawie III CZP 32/03). Należy więc przyjąć, że uchwała SN odnosi się również do wyliczania odszkodowania w oparciu o faktury przedstawione przez poszkodowanego. W konsekwencji również pkt 15.7 Rekomendacji pozostaje w sprzeczności z uchwałą: 15.7, mówiącą, że <<zakład ubezpieczeń nie powinien kwestionować poniesionych przez uprawnionego kosztów naprawy pojazdu w wybranym przez niego warsztacie, jeżeli koszty te zostały ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez uprawnionego warsztat naprawczy dokonujący naprawy pojazdu, choćby te ceny odbiegały (były wyższe) od cen przeciętnych, jeżeli tylko odpowiadają cenom stosowanym na rynku lokalnym>>. Treść pkt. 15.7 już wcześniej wydawała się wychodzić poza ugruntowane orzecznictwo sądów, opierając się jedynie na niektórych wyrokach, korzystnych dla poszkodowanych. W świetle omawianej tu uchwały SN w ogóle traci rację bytu – SN wyraźnie stwierdził, że przy ustalaniu niezbędnych i ekonomicznie uzasadnionych kosztów naprawy nie można założyć żadnego automatyzmu” – wskazuje Paweł Stykowski.
„Wiele punktów Rekomendacji KNF dot. likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych stanowi właśnie <<podpowiedź>>, jak sądy interpretują przepisy prawa. Niestety, orzecznictwo sądów powszechnych często jest niejednolite – tak jest również w kwestiach omówionych w Rekomendacji. Dopiero uchwała SN (i to najlepiej siódemkowa) daje nadzieję na większą jednolitość. Należy się więc liczyć z tym, że Rekomendacja będzie wymagała okresowych aktualizacji” – czytamy dalej.
Cały wpis znajduje się na blogu PIU.
(AM, źródło: PIU)
