Codziennością ubezpieczycieli jest analiza wniosków dotyczących tajemnicy ubezpieczeniowej. Zakłady ubezpieczeń wnikliwie rozważają, czy dany podmiot jest uprawniony do uzyskania danych prawnie chronionych, czy wskazano odpowiednią podstawę prawną, czy wszystkie dane są mu niezbędne.
Do najczęstszych należą wnioski pochodzące od organów skarbowych. W niniejszym artykule przedstawię kilka przykładów żądań, jakie mogą się pojawić w praktyce ubezpieczeniowej, przytoczone podstawy prawne i moje stanowisko.
Jakie informacje są objęte tajemnicą ubezpieczeniową?
Tajemnica ubezpieczeniowa jest rodzajem prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Uduir) wskazuje, że przedmiotem ochrony są informacje dotyczące poszczególnych umów ubezpieczenia.
W praktyce chodzi m.in. o treść stosunku ubezpieczenia, fakt zawarcia umowy, udzielania ochrony ubezpieczeniowej, informacje dotyczące dokumentu ubezpieczenia, składki ubezpieczeniowej, ubiegania się o ochronę, o wszelkie dane uzyskane przez ubezpieczyciela, nawet jeśli nie doszło do zawarcia umowy ubezpieczenia.
Gdy organy skarbowe żądają informacji o ubezpieczeniu
Do najczęstszych przypadków zalicza się te, gdy naczelnik urzędu skarbowego w toku prowadzonego postępowania podatkowego rozpytuje o zgłoszone przez ubezpieczonego roszczenia i wypłacone mu kwoty odszkodowań. Często przytaczane podstawy prawne to art. 155 ust. 1 ustawy Ordynacja podatkowa lub art. 45 ust. 1 i 3 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.
Organy podatkowe mają prawo żądać udostępnienia takich informacji na podstawie art. 35 ust. 2 pkt 8 Uduir, zgodnie z którym obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udzielanych na wniosek organów Krajowej Administracji Skarbowej, w zakresie i na zasadach określonych w przepisach ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej. Jednakże w obu przypadkach wskazane przez organ przepisy nie uprawniają do uzyskania chronionych informacji. Uprawnienie organu musi wprost wynikać z wyraźnego przepisu ustawy, takim zaś nie jest ani art. 155 ust. 1 ustawy Ordynacja podatkowa, ani art. 45 ust. 1 i 3 ustawy o KAS.
Odpowiednim przepisem w obu przypadkach będzie art. 49 pkt 2 w zw. z art. 48 ust. 5 ustawy o KAS. Przepisy te w związku ze wszczętą kontrolą podatkową lub prowadzonym postępowaniem podatkowym uprawniają naczelnika do żądania informacji dotyczących m.in. stron umowy ubezpieczenia, wpłaconych i wypłaconych środkach z umowy ubezpieczenia.
Podobną sprawę, choć na tle tajemnicy bankowej, rozpatrywał WSA w Warszawie (III SA/Wa 601/20), który stwierdził, że art. 45 ust. 1 i ust. 3 ustawy o KAS nie dotyczy informacji stanowiących tajemnicę bankową i może odnosić się do banków tylko w sytuacji, gdy żądane informacje nie dotyczą ich klientów (czynności bankowych), ale dotyczą np. pracowników, kontrahentów handlowych, co oznacza, że przepis ten nie może być podstawą żądania od banku informacji stanowiących tajemnicę bankową.
Gdy zarządcy dróg pytają o dane właścicieli ubezpieczonych pojazdów
Zarządcy dróg odpytują ubezpieczycieli o dane identyfikacyjne właściciela pojazdu. Wskazują przy tym na § 4 ust. 2 rozporządzenia MSWiA z 22 czerwca 2011 r. w sprawie usuwania pojazdów pozostawionych bez tablic rejestracyjnych lub których stan wskazuje na to, że nie są używane.
Organ gminy po otrzymaniu kopii dyspozycji usunięcia pojazdu niezwłocznie podejmuje czynności mające na celu ustalenie właściciela pojazdu. Jednakże zarządca drogi, organ gminy nie posiadają uprawnień do żądania od ubezpieczyciela udostępnienia informacji stanowiących tajemnicę ubezpieczeniową.
Gdy organy samorządu terytorialnego pytają o ubezpieczenia rolne
Prezydent/burmistrz miasta pyta ubezpieczyciela, czy rolnik zawarł umowę obowiązkowego ubezpieczenia upraw rolnych. Wskazana podstawa to art. 10c ust. 11 ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich i obowiązek kontrolowania przez te organy spełnienia obowiązku ubezpieczenia upraw rolnych.
Zgodnie z art. 35 ust. 2 pkt 27 Uduir obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udzielanych na wniosek innego podmiotu, którego uprawnienie do żądania informacji wynika z przepisów odrębnej ustawy.
Ustawa o ubezpieczeniach upraw przewiduje dwa rodzaje kontroli: tę przeprowadzaną przez ministra ds. rolnictwa w zakresie umów dopłatowych i umów ubezpieczenia w zakresie ich zgodności z przepisami ustawy i przepisami o finansach publicznych oraz tę dokonywaną przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta oraz starostę, a jej przedmiotemjest spełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego upraw rolnych od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, suszę, grad, ujemne skutki przezimowania lub przymrozki wiosenne. Kontrolujący minister ma prawo sprawdzać w zakładzie ubezpieczeń lub u producentów rolnych dokumenty, w szczególności zawarte umowy ubezpieczenia oraz sprawozdania ze szkodowości, może sporządzać kopie oraz wyciągi z dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz zabezpieczać te dokumenty.
Jednakże organy samorządu terytorialnego co prawda mają wgląd do ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych, ewidencji wniosków o przyznanie płatności w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia kontroli, jednak żaden przepis nie upoważnia tych organów do uzyskania informacji stanowiących tajemnicę ubezpieczeniową w zakładzie ubezpieczeń.
Podsumowanie
Z przedstawionego zestawienia wynika, że niektóre podmioty, wykonując swe ustawowe obowiązki, zwracają się do ubezpieczyciela o chronione informacje. Jednakże albo wcale nie są uprawnione do ich pozyskania, albo wskazują nieodpowiednią podstawę prawną.
Należy pamiętać, że ubezpieczyciel, który za naruszenie tej tajemnicy zawodowej ponosi odpowiedzialność cywilną, karną i administracyjną, ma obowiązek weryfikować wskazywane przez wnioskodawców podstawy prawne, biorąc pod uwagę m.in. zgodność z przepisami i regułami udostępniania informacji.Żądający zaś mają obowiązek wykazać w swoich wnioskach spełnienie ustawowych przesłanek udzielenia informacji.
Mariusz Astasiewicz
radca prawny
