Rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego w kwestii zadośćuczynień dla bliskich poszkodowanego z trwałym rozstrojem zdrowia, jaka powstała po niedawnej uchwale Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP) SN, skłoniła Rzecznika Praw Pacjenta (RPP) do interwencji. Aby rozstrzygnąć powstałe wątpliwości, zwrócił się on do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym dotyczącym wspomnianej kwestii.
Rzecznik skierował do Sądu Najwyższego wniosek o podjęcie uchwały rozstrzygającej następujące zagadnienie prawne „Czy osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, może przysługiwać zadośćuczynienie pieniężne?”. Problem poruszony we wniosku dotyczy m.in. spraw, w których takie roszczenie wynika ze szkody wyrządzonej przez podmiot leczniczy (w tym na skutek naruszenia praw pacjenta).
Decyzja RPP to pokłosie uchwały, jaką o 22 października 2019 r. podjął skład 7 sędziów IKNiSP (sygn. akt I NSNZP 2/19). Rozstrzygnięcie Izby zanegowało możliwość przyznania osobom bliskim poszkodowanego zadośćuczynienia z tytułu naruszenia ich dóbr osobistych. Tymczasem, jak przypomniał Rzecznik, 27 marca 2018 r. skład 7 sędziów Izby Cywilnej Sądu Najwyższego podjął trzy jednobrzmiące uchwały (sygn. III CZP 36/17, III CZP 60/17 i III CZP 69/17), zgodnie z którymi sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu.
– Doszło do niepokojącej rozbieżności w orzecznictwie, która wymaga pilnego rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy. Osoby, które już dochodzą lub zamierzają dochodzić roszczeń, jak i podmioty ponoszące odpowiedzialność odszkodowawczą i ich ubezpieczyciele powinny mieć pewność co do tego, jaka wykładnia prawa jest stosowana przez sądy. Znaczenie przedstawionego zagadnienia uzasadnia przy tym w mojej ocenie, by uchwała w tej sprawie została wydana w odpowiednio szerokim składzie, dzięki czemu miałaby ona moc zasady prawnej. To zaś jednoznacznie przetnie wątpliwości i zapewni spójność rozstrzygania sporów przez sądy – powiedział Bartłomiej Chmielowiec, Rzecznik Praw Pacjenta.
RPP przypomniał, że dotychczas sądy powszechne uznawały, że prawo do życia rodzinnego stanowi dobro osobiste członków rodziny. Stąd też w określonych sytuacjach, gdy zostało ono naruszone, osoba uprawniona mogła dochodzić od sprawcy zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 Kodeksu cywilnego. Rzecznik zwrócił uwagę, że w świetle licznych już orzeczeń SN i sądów powszechnych świadczenie takie może przysługiwać nie tylko w razie śmierci poszkodowanego, ale też gdy na skutek bezprawnego i zawinionego działania poszkodowany doznał ciężkiego i nieodwracalnego rozstroju zdrowia.
– Mowa tu o wyjątkowych przypadkach, takich jak pozostawanie przez poszkodowanego w utrwalonym stanie wegetatywnym. Tego typu sprawy dotyczą najczęściej błędów medycznych (zwłaszcza okołoporodowych) oraz wypadków drogowych. W orzecznictwie wskazywano zresztą, że dobro osobiste członków rodziny doznaje naruszenia także m.in. w razie zamiany noworodków, do której doszło w szpitalu, a co zostało odkryte po wielu latach – dodał Tomasz Młynarski, zastępca dyrektora Departamentu Prawnego Biura Rzecznika.
RPP zwraca uwagę, że w ostatnim czasie do sądów trafiały tylko te sprawy, w których strony nie mogły dojść do kompromisu na tle konkretnego stanu faktycznego. Teraz jednak Rzecznik obawia się, że uchwała z 22 października może doprowadzić do powstania dużej niepewności co do kierunku rozstrzygania sporów przez sądy, w tym także w odniesieniu do spraw będących już w toku. Dlatego też Rzecznik Praw Pacjenta wniósł o podjęcie przez Sąd Najwyższy uchwały zawierającej pozytywną odpowiedź na zadane pytanie.
Jak podał portal prawo.pl, nad podobnym wnioskiem pracuje też Rzecznik Finansowy. Prof. Mariusz Golecki, który od niedawna sprawuje tę funkcję, przekazał serwisowi, że prace nad wystąpieniem do SN ruszyły 25 października. Rzecznik liczy na to, iż w ciągu najbliższych tygodni wniosek trafi do Sądu Najwyższego
Wystąpienie RPP do Sądu Najwyższego:
Artur Makowiecki
news@gu.home.pl
