Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają osobie prawnej domagać się finansowego zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych – taki wniosek płynie z najnowszego wyroku Sądu Najwyższego.
Sprawa rozstrzygana przez SN dotyczyła zagadnienia prawnego, które skierował Sąd Apelacyjny w Gdańsku. W swoim wniosku zwrócił się on o odpowiedź na następujące pytanie: „Czy osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.?”. Pytanie prawne dotyczyło z kolei negatywnej opinii w internecie na temat firmy i jej produktów. Przedsiębiorstwo zażądało jej uśnięcia, przeprosin od autora i 22 tys. zł zadośćuczynienia za krzywdę. Sąd I instancji uznał rację powoda i przyznał mu 5 tys. zł zadośćuczynienia. Sąd Apelacyjny powziął jednak wątpliwości i o ich rozstrzygnięcie zwrócił się do Sądu Najwyższego.
W zagadnieniu gdański sąd przedstawił dwa rozbieżne kierunki wykładni orzeczniczej. Pierwszy z nich dopuszcza stosowanie art. 448 k.c. w sprawach o zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz osób prawnych, których dobra osobiste zostały bezprawnie naruszone. Przykładem orzeczeń wydanych w tym nurcie jest wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2008 r., (sygn. akt II CSK 126/08), w którym uznał on, że art. 448 k.c. może zostać zastosowany także do osób prawnych w razie naruszenia ich dobra osobistego. SN wyjaśnił, że zgodnie z art. 43 k.c. przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych. Przepis ten odsyła więc, bez czynienia jakichkolwiek ograniczeń w zakresie środków ochrony dóbr osobistych osób prawnych, do art. 23 i 24 k.c.
Drugi nurt, do którego przychylał się Sąd Apelacyjny w Gdańsku, odrzuca możliwość zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz osób prawnych. W tym zakresie głównym orzeczeniem jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 28 września 1999 r. (sygn. akt I ACa 464/99), który wskazał, „że osobom prawnym nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne, albowiem przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43 k.c.); skoro krzywda nie może aktualizować się u osób prawnych i nie da się sensownie wskazać analogicznego do krzywdy stanu osoby prawnej, nakaz tylko odpowiedniego stosowania przepisów k.c. o dobrach osobistych osób fizycznych prowadzi w rozważanym wypadku do oceny, iż osobom prawnym nie przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne”.
RPO za drugą linią orzeczniczą…
Swój akces do postępowania przed SN zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich, który poparł pogląd SA. W swoim stanowisku RPO stwierdził: „Osoba prawna nie może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 43 k.c.”. Dlatego też Rzecznik wniósł o wydanie uchwały, w której SN jednoznacznie wykluczy możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę poniesioną przez osoby prawne w związku z bezprawnym naruszeniem jej dóbr osobistych.
…ale SN wybrał pierwszą
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej przychylił się jednak do pierwszej z wymienionych linii orzeczniczych. W wyroku z 3 października wydanym w trzyosobowym składzie SN podjął uchwałę o następującej treści: „Artykuł 448 k.c. (obecnie art. 448 § 1 k.c.) stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43 k.c.)”.
Sygnatura akt III CZP 22/23.
Artur Makowiecki
news@gu.com.pl
