Przed zawarciem umowy grupowego ubezpieczenia na życie unit-linked ubezpieczyciel musi przekazać szczegółowe informacje na temat produktu i ryzyka z nim związanego pośrednikowi ubezpieczeniowemu. Ten zaś z kolei musi wyczerpująco poinformować klienta – orzekł Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Rozstrzygnięcie TSUE zapadło w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne, z jakim zwrócił się do niego Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie. SR chciał bowiem sprecyzowania zakresu obowiązku udzielenia informacji przed zawarciem umowy, przewidzianego w dyrektywie dotyczącej ubezpieczeń na życie, względem ubezpieczających w ramach umowy ubezpieczenia na życie i skutków braku udzielenia tych informacji. Sprawa rozstrzygana z kolei przez SR dotyczyła klientów ubezpieczenia grupowego z UFK, którzy wobec znaczącej utraty wartości funduszy, w których ulokowano ich składki, wnieśli powództwa przeciwko ubezpieczycielowi, wskazując w nich, iż nie zostali poinformowani z wystarczającym stopniem wymaganej szczegółowości o charakterystyce tych produktów ubezpieczenia i o ryzyku związanym z nimi.
W wyroku wydanym 24 lutego TSUE stwierdził, że stosunek ubezpieczenia między zakładem a konsumentem, który przystąpił do grupowej umowy unit-linked, wchodzi w zakres pojęcia „umowy ubezpieczenia” w rozumieniu dyrektywy 2002/83. W związku z tym konsument, który staje się jego stroną, jest objęty zakresem znaczeniowym pojęcia „ubezpieczającego” w rozumieniu dyrektywy. W konsekwencji musi przed przystąpieniem do umowy otrzymać informacje, których udzielenie jest wymagane na mocy dyrektywy, pozwalające mu na dokonanie w sposób świadomy wyboru produktu najlepiej odpowiadającego jego potrzebom. Trybunał uznał też, że przed zawarciem grupowej umowy unit-linked zakład ubezpieczeń ma obowiązek przekazać ubezpieczającemu informacje co najmniej wskazane w dyrektywie. Zakład jest zobowiązany do sformułowania tych informacji w sposób jasny, precyzyjny i zrozumiały dla tych konsumentów w celu późniejszego przekazania ich im w toku procedury przystąpienia do owej umowy.
Po drugie, ubezpieczający działający jako pośrednik ubezpieczeniowy ma obowiązek wcześniejszego przekazania wszystkim konsumentom przystępującym do umowy tych samych informacji, które przekazał mu zakład ubezpieczeń. Powinny im towarzyszyć wszelkie inne uściślenia, które okażą się konieczne, mając na uwadze wymagania i potrzeby konsumenta.
Trybunał podkreślił, że cechy charakterystyczne instrumentów finansowych tworzących podstawowe aktywa umowy unit-linked mają pierwszorzędne znaczenie przy świadomym wyborze produktu przez konsumenta. Dlatego, aby zachować skuteczność obowiązku udzielenia informacji wynikającego z dyrektywy 2002/83, powinny one zawierać wskazówki co do cech charakterystycznych tych podstawowych aktywów. TSUE sprecyzował, że wskazania powinny nie tylko umożliwiać konsumentowi dokonanie świadomego wyboru produktu, ale także być obiektywnie konieczne do jego dokonania. Wskazania powinny zatem obejmować jasne, precyzyjne i zrozumiałe informacje dotyczące gospodarczego i prawnego charakteru podstawowych aktywów włącznie z ogólnymi zasadami dotyczącymi ich rentowności, oraz ryzyka strukturalnego związanego z nimi.
Trybunał wyjaśnił ponadto, że informacje powinny zostać przekazane konsumentowi przed podpisaniem oświadczenia o przystąpieniu do umowy. Po drugie, w braku zharmonizowanych przepisów do państw członkowskich należy określenie zasad wykonania przewidzianego w dyrektywie obowiązku dostarczenia informacji przed zawarciem umowy, o ile zapewniona jest skuteczność (effet utile) dyrektywy, z uwzględnieniem jej celu. Zdaniem TSUE oznacza to, że informacje nie muszą zostać koniecznie przekazane konsumentowi w ramach wyodrębnionej procedury przedkontraktowej i mogą być wskazane w grupowej umowie, o ile zostaną one przekazane przed przystąpieniem do umowy, we właściwym czasie umożliwiającym mu dokonanie świadomego wyboru produktu.
Trybunał dodał, że dyrektywa 2002/83 nie wymaga uznania, iż nieprawidłowe wykonanie obowiązku przekazania informacji skutkuje nieważnością lub nieskutecznością grupowej umowy unit-linked lub oświadczenia o przystąpieniu do niej, a tym samym przyznaje konsumentowi prawa do zwrotu zapłaconych składek, o ile zasady proceduralne przewidziane w prawie krajowym dotyczące powoływania się na ten obowiązek nie mogą podważyć skuteczności prawa poprzez zniechęcenie konsumenta do skorzystania z niego. Do sądu krajowego należy zatem zbadanie, czy skutki prawne, jakie właściwe przepisy krajowe wiążą z nieprawidłowym wykonaniem owego obowiązku udzielenia informacji, są uregulowane w sposób zapewniający jego skuteczność (effet utile). Sąd ten powinien przy tym interpretować przepisy włącznie z ogólnymi zasadami dotyczącymi nieważności czynności prawnych i wad oświadczeń woli, tak dalece, jak to możliwe, w świetle brzmienia i celu tej dyrektywy.
Trybunał stwierdził również, że nieprzekazanie konsumentowi wspomnianych informacji może stanowić zaniechanie wprowadzające w błąd w rozumieniu dyrektywy 2005/294. Po pierwsze, są one informacjami istotnymi, niezbędnymi przeciętnemu konsumentowi do podjęcia świadomej decyzji. Po drugie, biorąc pod uwagę fundamentalne znaczenie, jakie informacje te mają dla dokonania świadomego wyboru produktu, ich nieprzekazanie, zatajenie lub przekazanie ich w sposób niejasny, niezrozumiały, dwuznaczny lub z opóźnieniem może powodować podjęcie decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej konsument by nie podjął.
Wyrok TSUE z 24 lutego w sprawach połączonych C-143/20 A i C-213/20.
(AM, źródło: TSUE)
