Do zajęcia się zagadnieniem natchnął mnie premier polskiego rządu, który nie wiedzieć czemu, ubrany w kurtkę w stylu wojskowym z biało-czerwoną plakietką na ramieniu, wbiega po schodach, by dostarczyć starszej pani reklamówkę z nieznanej sieciówki, wyglądającą na pełną artykułów pierwszej potrzeby.
Wysoko położone mieszkanie wyraźnie nie służy premierowi – wolontariuszowi, co widać po wyrazie twarzy. Ale cel i działanie nieodpłatne premiera są godne naśladowania w czasach zarazy.
Sprawie przysłużyła się również moja córka, zwracając się do mnie o poradę w kwestii dotyczącej ubezpieczenia wolontariuszy przy wykonywaniu krótkotrwałych zadań szacownej instytucji, w której jest zatrudniona. O tym, w jakim zakresie można ubezpieczyć wolontariusza, poniżej.
Ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zawiera definicję wolontariusza.
Jest nim osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie, m.in. na rzecz: organizacji pozarządowych, organów administracji publicznej, jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, zwanych „korzystającymi”. Świadczenia wolontariuszy są wykonywane w zakresie, w sposób i w czasie określonym w porozumieniu z korzystającym, zaś w sprawach nieuregulowanych ustawą mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego.
Ustawa w art. 46 przewiduje, iż wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Przysługuje mu zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń na rzecz korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem, że wolontariuszowi, który wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni, korzystający zobowiązany jest zapewnić ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków.
Po upływie 30 dni obowiązek ubezpieczenia NNW będzie wynikał z ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach, nie będzie natomiast spoczywał na korzystającym.
Za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło przy wykonywaniu świadczeń przez wolontariusza, o którym mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Jeżeli porozumienie zawarte między korzystającym a wolontariuszem dotyczy delegowania wolontariusza do wykonywania świadczeń na terytorium innego państwa, na obszarze którego trwa konflikt zbrojny, wystąpiła klęska żywiołowa lub katastrofa naturalna, korzystający jest obowiązany zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków oraz ubezpieczenie kosztów leczenia podczas pobytu za granicą, jeżeli kosztów tych nie pokrywa się z innego tytułu, w szczególności na podstawie przepisów o koordynacji, w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 1373).
Korzystający może zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, w zakresie wykonywanych świadczeń.
Porozumienie wolontariackie ma charakter umowy cywilnoprawnej. Wolontariusz może zatem odpowiadać za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z zawartego z korzystającym porozumienia o wolontariacie, jak też za czyny niedozwolone.
Za szkody wyrządzone osobie trzeciej przez wolontariusza odpowiedzialność przewidzianą w art. 429 k.c. może ponosić korzystający (odpowiedzialność za czyn cudzy, wyrządzony przez osobę, której powierzono wykonanie określonych czynności, jeżeli istnieje związek przyczynowy pomiędzy powierzeniem czynności a szkodą).
W przypadku gdy z treści porozumienia wynika relacja zwierzchnictwa i podporządkowania, korzystający może ponosić odpowiedzialność cywilną na zasadzie ryzyka za szkodę wyrządzoną przez podległego wolontariusza (art. 430 k.c.). Nic nie stoi na przeszkodzie, aby to sam wolontariusz wykupił ubezpieczenie OC, a zwrotu kosztów dokonał korzystający. Tego rodzaju zobowiązanie powinno być zawarte w porozumieniu lub w umowie w przypadku wolontariatu pracowniczego.
Ze znalezieniem odpowiedniego rozwiązania, gdy chodzi o sam produkt ubezpieczeniowy, przy coraz bogatszej ofercie towarzystw ubezpieczeniowych, zapewne nie powinno być problemu.
Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, świadczenie wolontariusza jest świadczeniem odpowiadającym świadczeniu pracy, a nie świadczeniem pracy, stąd też ani korzystający, ani wolontariusz nie odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne. Nie sposób doszukać się takiego zobowiązania w przepisach ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Ustawa nie przewiduje obowiązku ani nawet prawnej możliwości objęcia wolontariusza ubezpieczeniem społecznym w ramach świadczonego przez niego wolontariatu.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
