Architekt i inżynier budownictwa to podobne, ale odmienne tytuły zawodowe specjalistów budowlanych wykonujących zbliżone ze sobą zawody zaufania publicznego. Podczas projektowania, ale także realizacji określonego obiektu budowlanego ich działalność zawodowa się przenika i czasami trudno precyzyjnie oddzielić ich kompetencje i obowiązki.
Ogólnie rzecz biorąc, architekt zajmuje się projektowaniem architektonicznym obiektu budowlanego i jego otoczenia, natomiast inżynier budownictwa zajmuje się projektowaniem technicznym tego obiektu.
Wśród projektantów – inżynierów budownictwa – występuje wiele specjalności branżowych, do wykonywania których trzeba posiadać odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Podział ten wynika z art. 2 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa (Dz.U. z 2019 r., poz.1117, tekst jednolity).
Uprawnienia budowlane
Aby wykonywać samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie, do projektowania i kierowania robotami budowlanymi należy posiadać specjalne uprawnienia budowlane, które są wydawane na podstawie ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane ( Dz.U. z 2019 r., poz. 1186). Natomiast sama realizacja robót budowlanych (wykonawstwo) nie wymaga uprawnień budowlanych. Niemniej także wykonywanie tych czynności można i należy ubezpieczać.
Uprawnienia budowlane może uzyskać magister inżynier budownictwa bez ograniczeń w specjalnościach: konstrukcyjno-budowlanej, drogowej, mostowej i hydrotechnicznej oraz ograniczone uprawnienia w specjalności architektonicznej.
Samodzielne wykonywanie funkcji
Obowiązkowe ubezpieczenie zawodowej odpowiedzialności cywilnej projektanta, architekta i inżyniera budownictwa dotyczy tylko osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie na podstawie posiadanych uprawnień zawodowych. Nie dotyczy natomiast podmiotów gospodarczych z branży budowlanej nawet zatrudniających takich specjalistów.
Bo samodzielna funkcja techniczna w budownictwie to – zgodnie z przepisami – jednoosobowa działalność związana z koniecznością fachowej oceny zjawisk technicznych lub samodzielnego rozwiązania zagadnień architektonicznych i technicznych oraz techniczno-organizacyjnych zdefiniowana w przepisach polskiego Prawa budowlanego (art. 12 ust. 1).
Popularne przysłowie ludowe mówi: „Błędy lekarza i inżyniera piach przyjmie”. Może tak kiedyś bywało, ale dziś błędy inżynierów budownictwa mogą być bardzo kosztowne finansowo i w skutkach społecznych.
Nowoczesne skomplikowane budynki i budowle wymagają ogromnej wiedzy i doświadczenia w każdej fazie – od projektu do wykonania. Dlatego ustawodawca polski wprowadził obowiązek posiadania ubezpieczenia przez wszystkie osoby wykonujące samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie.
Obowiązkowe ubezpieczenie OC architektów i inżynierów budownictwa
Obowiązkowe ubezpieczenie projektantów, architektów i inżynierów budownictwa skierowane jest do osób wykonujących samodzielnie funkcje techniczne w budownictwie w rozumieniu przepisów ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
Sam obowiązek ubezpieczenia zawodowej odpowiedzialności cywilnej wynika bezpośrednio z artykułu 6 ust. 2 Ustawy z 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów i inżynierów budownictwa. Każdy członek izby samorządu zawodowego (przynależność obowiązkowa) podlega obowiązkowemu zawodowemu ubezpieczeniu OC za szkody wynikłe w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
Przedmiotem ubezpieczenia zawodowego ubezpieczenia OC projektanta, architekta oraz inżyniera budownictwa jest odpowiedzialność finansowa za szkody osobowe i majątkowe oraz czyste straty finansowe powstałe na wskutek działania lub zaniechania związanego z wykonywaniem (wyłącznie) samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie, w zakresie posiadanych uprawnień budowlanych.
Ustawowa suma gwarancyjna w tym ubezpieczeniu wynosi 50 tys. euro. Obowiązek ubezpieczenia OC powstaje w terminie do 30 dni od dnia wpisu na listę członków izb architektów lub inżynierów budownictwa, nie później niż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.
Zgodnie z obwieszczeniem ministra finansów z 30 lipca 2020 r. (Dz.Urz. MF nr 11, poz. 57) w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej inżynierów budownictwa opłata karna za nieposiadanie obowiązkowego OC wynosi 2 tys. zł. Opłata nie zwalnia z obowiązku zawarcia tego ubezpieczenia.
Osoby wykonujące czynnie zawód projektanta i architekta muszą być członkami Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa lub Polskiej Izby Architektów. I bez względu na formę wykonywania zawodu – umowa o pracę, umowa cywilnoprawna: zlecenia lub o dzieło – muszą posiadać obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Tak jak w innych podobnych ubezpieczeniach, zakres ubezpieczenia obowiązkowego nie obejmuje szkód (zdarzeń): wyrządzonych najbliższym i pracownikom, powstałych po skreśleniu z listy, polegających na zapłacie kar umownych oraz powstałych na skutek wojny i podobnych zdarzeń.
Dodatkowo nie obejmują zdarzeń wynikłych z przekroczenia ustalonych kosztów, polegających na naruszeniu praw autorskich i patentów oraz powstałych w wyniku normalnego zużycia i wadliwej eksploatacji obiektów budowlanych.
Te wyłączenia oznaczają, że w razie powstania szkody z takiego zdarzenia inżynier budownictwa i architekt pełniący funkcje projektanta, inspektora nadzoru lub kierownika budowy odpowiada za nie osobiście. Pozostają one na tzw. ryzyku własnym inżyniera albo można je ubezpieczyć w ubezpieczeniach dobrowolnych.
Należy pamiętać – tu przypomnienie – że obowiązkowym ubezpieczeniem inżynierów – architektów i projektantów – chronione są wszystkie prace wykonywane przez nich osobiście lub pod nazwą firmy, ale zawsze w ramach samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie w zakresie posiadanych przez nich uprawnień budowlanych.
Dlatego podczas ubezpieczania, prowadzenia rozpoznania potrzeb klienta (IDD) należy zawsze pamiętać o różnych formach wykonywania zawodu (na etacie, samodzielna działalność gospodarcza, umowa cywilnoprawna), z czym wiąże się także inny rodzaj odpowiedzialności.
Często architekci i projektanci sami tworzą zespoły projektowe, małe firmy prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną. W nich odpowiedzialność za błędy i zaniechania przenika się, wzajemnie ogranicza lub nawet wyklucza. Dlatego w takich sytuacjach należy zawsze proponować: ubezpieczenie obowiązkowe OC każdej z osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, ubezpieczenie nadwyżkowe, także indywidualne dla każdej takiej osoby, ubezpieczenie OC samej firmy, którą często sami zarządzają, oraz inne ubezpieczenia, np. czyste straty finansowe, najemcy nieruchomości i ruchomości, OC pracodawcy, OC terytorialne, NNW, zdrowotne, życiowe itd.
Przygotowując ubezpieczenie, należy także precyzyjnie określić charakter działalności firmy projektowej/architektonicznej, żeby później, po powstaniu szkody, nie dochodziło do rozbieżności co do przedmiotu działalności czy zespołu czynności objętych ochroną ubezpieczeniową danego ubezpieczenia.
Nie wystarczy podać tylko np. PKD, ale trzeba jasno określić czynności, które będą podlegać ochronie ubezpieczeniowej, i wiele innych szczegółów.
Ubezpieczenie nadwyżkowe
Ubezpieczenie nadwyżkowe stanowi dodatkowy limit ubezpieczenia OC inżyniera budownictwa, przy zachowaniu identycznego zakresu jak w ubezpieczeniu obowiązkowym. Często jednak przy ubezpieczeniach indywidualnych proponowany zakres ubezpieczenia nie jest identyczny z obowiązkowym, jest węższy. Można natomiast rozszerzać zakres ochrony poprzez wprowadzanie licznych dodatkowych klauzul.
Składki za to ubezpieczenie nie są wysokie przy realnie występujących dużych zagrożeniach. Jest to ochrona – co zawsze podkreślam przy ubezpieczeniach zawodowych OC – samego inżyniera i jego rodziny.
Z drugiej strony zabezpiecza także zlecających takie usługi, daje gwarancję wykonania zleconego zadania: wykonania projektu, dobrego nadzoru nad realizacją inwestycji i prac budowlanych.
dr Stanisław Kuta
doradca zarządu
Alwis & Secura
