BIPAR, a wraz z nim także Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych, uczestniczą w konsultacjach społecznych Komisji Europejskiej w sprawie przepisów dotyczących odszkodowań za szkody wyrządzone przez wadliwe produkty, w szczególności przez zastosowanie sztucznej inteligencji (SI) w produktach i usługach. Obecnie SPBUiR przygotowuje odpowiedzi na kwestionariusz przygotowany przez BIPAR.
Proces legislacyjny znajduje się w fazie przeglądu dyrektywy UE w sprawie odpowiedzialności za produkty (dyrektywa 85/374/EWG) oraz analizowania czy inne krajowe przepisy dotyczące odpowiedzialności nadal zapewniają pewność prawną i ochronę konsumentów w dobie inteligentnych produktów i usług opartych na sztucznej inteligencji.
Według Stowarzyszenia najistotniejsze kwestie dla pośredników ubezpieczeniowych i finansowych oraz ich klientów wynikające z tej inicjatywy są następujące:
- Kto zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za wszelkie szkody lub straty poniesione w wyniku wadliwych produktów/systemów SI. Ponadto czy pośrednicy, którzy świadczą swoje usługi z wykorzystaniem systemu SI wyprodukowanego przez osobę trzecią, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za szkody spowodowane wadą systemu SI?
- Czy w przypadku szkód spowodowanych przez systemy SI należy stosować system odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (bez konieczności udowodnienia zaniedbania), czy też nadal powinien obowiązywać system odpowiedzialności na zasadzie winy?
- Czy obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności wynikającej z użytkowania produktów/usług opartych na sztucznej inteligencji byłoby rozwiązaniem zapewniającym odszkodowanie za takie szkody?
Konsultacje Komisji składają się z dwóch części:
- dotyczącej dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkty w ujęciu ogólnym.
- dotyczącej krajowych zasad odpowiedzialności w odniesieniu do SI (sekcja II).
Konieczność przeglądu regulacji wynika z braku przejrzystości i złożoności – efekt czarnej skrzynki, jak również z wysokiego stopnia autonomii niektórych systemów SI. W związku z tym istnieje ryzyko nieotrzymania odszkodowania za szkody wyrządzone przez SI.
Celem KE jest zapewnienie, aby osoby poszkodowane w wyniku szkód wyrządzonych przez produkty i usługi wykorzystujące SI miały podobny poziom ochrony jak osoby poszkodowane w wyniku szkód wyrządzonych przez technologie niewykorzystujące SI.
W związku z tym w sekcji II konsultacji przeanalizowano wszystkie trzy filary istniejących ram odpowiedzialności:
- Dyrektywa w sprawie odpowiedzialności za produkty, dotycząca roszczeń konsumentów wobec producentów wadliwych produktów. Poszkodowany musi udowodnić wadliwość produktu oraz związek przyczynowy między wadą a szkodą. Oprócz producentów systemów SI Komisja bada odpowiedzialność użytkowników SI, dostawców usług SI i operatorów SI.
- Krajowe zasady odpowiedzialności na zasadzie winy. Strona poszkodowana musi udowodnić winę pozwanego (zaniedbanie lub zamiar wyrządzenia szkody) oraz związek przyczynowy między winą a szkodą.
- Krajowe systemy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka ustalane przez każde państwo członkowskie dla technologii lub działań uznawanych za stwarzające zwiększone ryzyko dla społeczeństwa (np. samochody lub prace budowlane). Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka oznacza, że odpowiednie ryzyko jest przypisywane komuś niezależnie od winy. Jest to zwykle uzasadnione faktem, że osoba ponosząca ścisłą odpowiedzialność odnosi korzyści z narażenia społeczeństwa na ryzyko.
Ewentualnym wariantem polityki na szczeblu UE jest harmonizacja odpowiedzialności na zasadzie ryzyka (pełnej lub minimalnej), odrębnie od dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za produkt, w odniesieniu do szkód spowodowanych działaniem niektórych produktów wykorzystujących SI lub świadczeniem niektórych usług wykorzystujących SI. Zdaniem SPBUiR można by to rozważyć w szczególności w przypadkach, w których wykorzystanie SI (np. w autonomicznych pojazdach i autonomicznych dronach) naraża społeczeństwo na ryzyko szkód dla ważnych wartości, takich jak życie, zdrowie i mienie.
W ramach konsultacji analizuje się ponadto rolę (dobrowolnych lub obowiązkowych) rozwiązań ubezpieczeniowych w ujęciu ogólnym. W wielu krajowych systemach odpowiedzialności na zasadzie ryzyka osoba odpowiedzialna jest zobowiązana na mocy prawa do wykupienia ubezpieczenia. Podobne rozwiązanie można by wybrać na poziomie UE w odniesieniu do szkód spowodowanych przez niektóre rodzaje systemów sztucznej inteligencji, które stwarzają poważne zagrożenie (np. życia, zdrowia, mienia) dla społeczeństwa.
Wreszcie w ramach konsultacji bada się możliwość zharmonizowania odszkodowań za inne rodzaje szkód, takie jak straty ekonomiczne, utrata danych, szkody niematerialne (np. ból i cierpienie), oprócz obrażeń ciała lub szkód na przedmiotach fizycznych.
Oczekuje się, że do trzeciego kwartału 2022 r. KE przyjmie wniosek ustawodawczy dotyczący zasad odpowiedzialności w odniesieniu do sztucznej inteligencji.
(AM, źródło: SPBUiR)
