Dziewięć lat temu branżę ubezpieczeniową dość mocno angażowały Rekomendacje U, które KNF zaproponowała celem uregulowania rynku sprzedaży ubezpieczeń w bankach. W ślad za tymi rekomendacjami przygotowano też wytyczne dla zakładów ubezpieczeń w zakresie dystrybucji ubezpieczeń.

Mimo że rekomendacje czy wytyczne KNF nie tworzą prawa, bo jak twierdzi sam regulator – ich celem jest jedynie zaprezentowanie oficjalnego stanowiska organu nadzoru co do kwestii poruszanych w rekomendacjach/wytycznych, to jednak niestosowanie się do takich dokumentów oznacza spore kłopoty dla „niesfornego” adresata takich regulacji.

Niewłaściwa implementacja rekomendacji może mieć też swoje odbicie w odpowiednio obniżonej ocenie BION (Badanie i Ocena Nadzorcza), co może skutkować koniecznością podjęcia stosownych działań naprawczych lub też dalej idących działań nadzorczych KNF.

Pytanie zatem, co może czekać rynek bancassurance (a w dalszej kolejności zapewne też szeroko rozumiany rynek dystrybucji ubezpieczeń) po wprowadzeniu nowej wersji Rekomendacji U?

Adresaci

Poczynając od adresatów Rekomendacji U – projekt wskazuje jednoznacznie, że jest ona skierowana do banków krajowych i oddziałów banków zagranicznych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz oddziałów instytucji kredytowych, o ile przedmiotem ich działalności są czynności uregulowane w Rekomendacji i współpracują w zakresie bancassurance z krajowymi zakładami ubezpieczeń i zagranicznymi zakładami ubezpieczeń wykonującymi działalność ubezpieczeniową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wszystkie te podmioty zwane są w treści Rekomendacji U „Jednostkami”.

Projekt zawiera również dość jednoznaczne wskazanie co do umów i klientów, do których należy stosować nowe rekomendacje. Mowa tutaj o:

• umowach zawieranych od dnia wejścia w życie Rekomendacji, w tym umów odnawianych oraz tzw. automatycznych kontynuacji;
• klientach przystępujących do grupowych umów ubezpieczenia na cudzy rachunek już funkcjonujących w obrocie w dniu wejścia w życie Rekomendacji, jeśli przystąpienie do tych umów miało miejsce od dnia wejścia Rekomendacji w życie, lub tych klientów, którzy odnawiają swoje uczestnictwo w umowie grupowej lub je „automatycznie kontynuują”, jeśli odnowienie lub „automatyczna kontynuacja” miały miejsce od dnia wejścia Rekomendacji w życie.

Inaczej mówiąc – nowe Rekomendacje trzeba będzie stosować zarówno do nowo zawieranych umów oraz do tych umów, które mimo że zawarte wcześniej, to podlegają automatycznemu przedłużeniu na kolejne okresy już po dniu wejścia w życie Rekomendacji.

Podobnie w przypadku umów grupowych – decydujący będzie nie tyle moment zawarcia takiej umowy, ile przystąpienia nowej osoby do niej lub też automatyczne przedłużenie ochrony dla osoby, która przystąpiła do umowy nawet przed wejściem w życie Rekomendacji U w nowym brzmieniu.

Obszary i procedury

Kluczowe obszary regulowane Rekomendacją U, na które warto zwrócić uwagę, to bez wątpienia te, które odnoszą się do relacji z klientem (sekcja V Rekomendacji):

Tutaj też warto wskazać, że Rekomendacja U definiuje pojęcie klienta w sposób zbliżony do tego, jak klient został zdefiniowany w ustawie o dystrybucji ubezpieczeń. W rozumieniu Rekomendacji U jest to podmiot:

• poszukujący ochrony ubezpieczeniowej, który wyraził wolę podjęcia czynności służących zawarciu, za pośrednictwem jednostki, umowy ubezpieczenia,
• ubezpieczający lub ubezpieczony w umowie zawartej za pośrednictwem jednostki,
• ubezpieczony w umowie ubezpieczenia na cudzy rachunek, w której jednostka występuje jako ubezpieczający.

Rekomendacja 10 wskazuje, że jednostka powinna posiadać, sporządzone w formie pisemnej lub elektronicznej, procedury określające sposób informowania klientów o oferowanych produktach ubezpieczeniowych w ramach bancassurance. Procedury te powinny zapobiegać niedostosowaniu produktu ubezpieczeniowego do wymagań i potrzeb klienta. Jednostka powinna posiadać również, sporządzone w formie pisemnej lub elektronicznej, procedury określające sposób informowania finansującego ubezpieczenie.

Ponadto, jednostka zamierzająca zawrzeć grupową umowę ubezpieczenia powinna posiadać procedury pozwalające jej, jako ubezpieczającemu, na uzyskanie informacji o wymaganiach i potrzebach potencjalnych klientów, tak aby umożliwić dystrybutorowi ubezpieczeń zaoferowanie jednostce umowy ubezpieczenia spełniającej wymagania i potrzeby tych klientów.

Oznacza to, że przeprowadzając analizę potrzeb i wymagań klienta, jakim będzie bank jako ubezpieczający w umowie grupowej, dystrybutor powinien również upewnić się, że proponowane ubezpieczenie grupowe spełnia wymagania i potrzeby klientów banku, czyli przyszłych ubezpieczonych. To z kolei powinny zapewniać odpowiednie procedury wdrożone przez bank.

Wytyczne dotyczące APK

Rekomendacje oznaczone nr 12 zawierają z kolei dość ciekawe wskazówki co do sposobu, w jaki powinna być przeprowadzana APK. Jednostka powinna, przed zawarciem umowy ubezpieczenia przez klienta, uzyskać od niego wszelkie informacje, które umożliwią określenie jego wymagań i potrzeb, oraz zaproponować produkt ubezpieczeniowy zgodny z tymi wymaganiami i potrzebami. Identyfikacja wymagań i potrzeb klienta nie powinna sprowadzać się wyłącznie do uzyskania od niego potwierdzenia woli zawarcia lub przystąpienia do umowy ubezpieczenia. Idąc dalej – jednostka, określając wymagania i potrzeby klienta, powinna ustalić ryzyka, które klient zamierza objąć ochroną ubezpieczeniową, oraz zwrócić szczególną uwagę na ograniczenia i wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Jednostka, przedstawiając klientowi więcej niż jeden produkt ubezpieczeniowy odpowiadający jego wymaganiom i potrzebom, powinna dla każdego produktu przekazać informacje osobno, tak by umożliwić klientowi porównanie rekomendowanych produktów.

Jednostka powinna też identyfikować i monitorować czynniki powodujące wystąpienie ryzyka reputacji i ryzyka prawnego (ewentualne roszczenia) na wypadek niedopasowania produktów ubezpieczeniowych do wymagań i potrzeb klienta.

Podsumowując

APK nie powinna ograniczać się jedynie do prostego potwierdzenia, że klient chce zawrzeć określoną umowę, ale też powinna pozwalać na jednoznaczne zdefiniowanie ryzyk, jakie klient chce zabezpieczyć, oraz uświadomić mu ograniczenia i wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Projektowana nowa treść Rekomendacji U wprowadza też wiele innych postanowień, które zapewne warto będzie jeszcze omówić. Jednak już teraz można chyba stwierdzić, że nowe Rekomendacje U wprowadzają zmiany ewolucyjne, dostosowując oczekiwania organu nadzoru do nowego prawa i do zmieniającego się rynku.

Rewolucją było samo wprowadzenie Rekomendacji U dziewięć lat temu, co najlepiej obrazuje kurczący się z roku na rok rynek ubezpieczeń oferowanych przez banki.

Piotr Czublun
radca prawny
Czublun i Wspólnicy