Odprawa pośmiertna to wciąż aktualne zagadnienie w rozmowach z pracodawcami w trakcie negocjacji dotyczących ubezpieczenia na życie pracowników. Na szczęście coraz liczniejsza grupa pracodawców kojarzy swój ustawowy obowiązek świadczenia przewidzianego w art. 93 Kodeksu pracy.
Być może obowiązek ów zostanie w przyszłości zniesiony, bo tu i ówdzie pojawiają się takie zapowiedzi w związku z gigantycznymi obowiązkami podatkowymi polskiego przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy, którego podstawowym zadaniem zdaje się jest dostarczanie środków do budżetu, by ten mógł zaspokajać rosnące potrzeby różnych grup społecznych i klasy próżniaczej. Zrozumiałe, że dodatkowe zobowiązanie nie jest traktowane z entuzjazmem. Jednakże, gdy dochodzi do zdarzenia w postaci śmierci pracownika, winno być ono zrealizowane na rzecz uprawnionych członków rodziny.
Chyba że pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z § 2 i 6 art. 93 k.p. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Czy pracodawca może wypłacić dodatkową odprawę pośmiertną? Okazuje się, że nie ma po temu formalnych przeszkód. Dla przykładu, gdy dodatkowa odprawa pośmiertna znajdzie swoją podstawę w decyzji zarządu spółki mającej formę uchwały, a odprawa nie wynika z wewnątrzzakładowych przepisów (w tym regulaminu pracy) ani z przepisów powszechnie obowiązującego prawa pracy i nie jest odszkodowaniem wypłaconym przez instytucję ubezpieczeniową. Ot, wola pracodawcy dodatkowego wspomożenia członków rodziny zmarłego pracownika. Przyznaję, rzadko spotykany gest, godny zauważenia i propagowania.
W przedstawionym przypadku pracownik zatrudniony był w spółce nieco ponad trzy lata, zatem na pracodawcy ciążyłby obowiązek wypłaty świadczenia tylko w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Żona zmarłego pracownika i dwoje dzieci należą do kręgu osób, którym przepisy Kodeksu pracy przyznają odprawę pośmiertną, spełniają ponadto przesłanki określone w art. 68 ust. 1 pkt 2 i art. 71 ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych z 17 grudnia 1998 r. Pracodawca wypłacił uprawnionym osobom zarówno odprawę pośmiertną kodeksową, jak i odprawę dodatkową przez siebie ustanowioną.
Czy dodatkową odprawę pośmiertną należy utożsamiać z odprawą pośmiertną, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) i zastosować do niej zwolnienie podatkowe? Zdaniem spółki – wnioskodawczyni, zwolnienie może być również zastosowane do dodatkowej odprawy pośmiertnej.
Z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy nie wynika, aby ustawodawca wskazał, iż ma on zastosowanie wyłącznie do odpraw pośmiertnych uregulowanych w art. 93 Kodeksu pracy. Wypłata dodatkowej odprawy pośmiertnej na rzecz żony i córki zmarłego pracownika nastąpiła w związku z jego śmiercią.
Ponadto, gdyby zamierzeniem ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego zwolnienia jedynie do odpraw pośmiertnych wypłacanych na podstawie Kodeksu pracy, wprost i jednoznacznie byłoby to wskazane w przywołanym przepisie. Regulacja nie stanowi jednak o odprawach pośmiertnych przyznanych na podstawie przepisów prawa pracy.
Co więcej, przy innych zwolnieniach przewidzianych w przepisie art. 21 ustawy o PIT pojawiają się sformułowania o świadczeniach przyznanych i wypłacanych „na podstawie przepisów o…”. W przypadku odpraw pośmiertnych takie ograniczenie jednak nie występuje, więc nie można stosować wykładni rozszerzającej.
Mając na uwadze powyższe, zdaniem spółki dodatkowa odprawa pośmiertna powinna korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT i tym samym nie powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Otrzymana dodatkowa odprawa pośmiertna korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT i tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Zważywszy na opisany we wniosku stan faktyczny oraz powołane wyżej przepisy prawa, organ podatkowy stwierdził, że dodatkowa odprawa pośmiertna wypłacona żonie i córce zmarłego pracownika stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT. Z uwagi na fakt, że z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT nie wynika, że ma on zastosowanie wyłącznie do odpraw pośmiertnych uregulowanych w art. 93 Kodeksu pracy, otrzymana odprawa korzysta ze zwolnienia z podatku dochodowego i nie jest opodatkowana. Skutkuje to również tym, że na podmiocie wypłacającym ten rodzaj świadczenia nie ciążą żadne obowiązki płatnika ani obowiązki informacyjne.
Tyle, gdy chodzi o stronę podatkową dodatkowego świadczenia ze strony pracodawcy. Należy mieć na uwadze, że odprawa przysługuje po śmierci pracownika „kodeksowego”, a nie każdy zatrudniony ma status pracownika.
Co istotne, jeśli zmarły pracownik pozostawał w więcej niż jednym stosunku pracy, na każdym z pracodawców spoczywa obowiązek wypłacenia odprawy pośmiertnej rodzinie. Pracodawca nie ma obowiązku wypłacania odprawy, jeśli zmarły zatrudniony był na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. umowy o dzieło lub umowy-zlecenia. Jeśli pracodawca ubezpieczył na życie pracownika, warto również, aby miał na uwadze krąg wskazanych przez pracownika uposażonych. Ale to już całkiem inne zagadnienie…
Na podstawie: 0114-KDIP2-2.4011.346.2022.2.ASK
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
