W praktyce ubezpieczycieli terminy odgrywają istotną rolę. Od sposobu ich obliczania zależy ochrona ubezpieczeniowa, jej ramy czasowe, windykacja składki. To istotny element, który należy brać pod uwagę, budując systemy IT obsługi polis, likwidacji szkód, tworząc regulacje wewnętrzne.
To aspekt, który uwzględnia się w codziennej pracy dystrybutorów. Nieprawidłowo policzony termin wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy może spowodować problemy, którym łatwo przeciwdziałać, sięgając do podstaw. Są nimi przepisy Kodeksu cywilnego.
Ubezpieczenia obowiązkowe OC pojazdu mechanicznego
Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych przewiduje automatyczne zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych na kolejny okres ochrony. Jeżeli posiadacz pojazdu nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa została zawarta, nie powiadomi na piśmie ubezpieczyciela o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy.
Ubezpieczający, chcąc rozwiązać umowę, oświadczenie o jej wypowiedzeniu musi złożyć najpóźniej na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa została zawarta (czyli w dniu poprzedzającym upływ okresu ubezpieczenia). Jeśli nie zrobi tego w tym terminie – z mocy prawa zostanie zawarta umowa ubezpieczenia na dalszy, 12-miesięczny okres.
A co, jeśli termin, do którego można wypowiedzieć umowę, przypada na sobotę, niedzielę lub święto? Czy ubezpieczający może poczekać do poniedziałku lub innego pierwszego dnia roboczego?
Do umów ubezpieczenia obowiązkowego, w sprawach nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego (k.c.). Zgodnie z art. 115 k.c., jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą. Jeżeli termin do wypowiedzenia umowy OC ppm upływa ubezpieczającemu w sobotę czy niedzielę lub inny dzień wolny od pracy, termin ten „przesuwa się” na następny dzień, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.
Jeśli ochrona ubezpieczeniowa kończy się w niedzielę, a ubezpieczający najpóźniej w sobotę powinien złożyć wypowiedzenie, to oświadczenie złożone w poniedziałek będzie w pełni skuteczne. Wówczas nie dojdzie do zawarcia umowy ubezpieczenia z mocy prawa na dalszy okres, ubezpieczyciel nie powinien wystawić polisy ani tym bardziej windykować z niej składki.
Wskazane reguły znajdą zastosowanie także do umów obowiązkowego ubezpieczenia OC rolników oraz obowiązkowego ubezpieczenia budynków rolnych.
Umowy dobrowolnego ubezpieczenia
W przypadku umów dobrowolnego ubezpieczenia przepis art. 115 k.c. stosuje się wprost. Należy go uwzględniać przy obsłudze wypowiedzeń i odstąpień od umowy, o ile ustawa lub umowa ubezpieczenia uprawnia do wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy w oznaczonym terminie.
Przykładowo, zgodnie z art. 812 § 4 k.c.,jeżeli umowa ubezpieczenia jest zawarta na okres dłuższy niż sześć miesięcy, ubezpieczający ma 30 dni na odstąpienie od umowy, jeśli jest przedsiębiorcą – siedem dni od zawarcia umowy.
Jeżeli zatem termin ten kończy się w dniu wolnym od pracy lub w sobotę, to termin ten upłynie następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.
Odstąpienie od umowy ubezpieczenia zawartej na odległość
Umowa ubezpieczenia polega na świadczeniu przez ubezpieczyciela usługi finansowej w rozumieniu ustawy o prawach konsumenta z 30 maja 2014 r. Konsument zawierający umowę ubezpieczenia na odległość ma prawo ją wypowiedzieć w terminie 30 dni od dnia poinformowania go o jej zawarciu lub od dnia potwierdzenia mu informacji o szczegółach umowy, jeżeli jest to termin późniejszy.
W praktyce konsument informacje konsumenckie otrzymuje jeszcze przed zawarciem umowy ubezpieczenia na odległość, a termin na jej odstąpienie liczy się od dnia doręczenia ubezpieczającemu polisy. Jeżeli termin na odstąpienie upływa konsumentowi w dniu wolnym od pracy lub w sobotę, to termin ten upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą. Art. 115 k.c. znajduje więc zastosowanie do terminu na odstąpienie od umowy ubezpieczenia zawartej na odległość.
Czy można wyłączyć kodeksową regułę?
Przepisy kodeksu dotyczące sposobu ustalania terminów mają charakter dyspozytywny, umożliwiający dokonanie w umowie pewnych modyfikacji. Czy coś stoi na przeszkodzie wyłączaniu kodeksowych uregulowań w umowie ubezpieczenia? Mobilizowałoby to przecież ubezpieczających do pilnowania terminów i składania oświadczeń w czasie. W mojej ocenie nie będzie to możliwe w odniesieniu do terminów na odstąpienie lub wypowiedzenie umowy zastrzeżonych dla ubezpieczających, ponieważ mają one charakter semiimperatywny. Ich zadaniem jest ochrona ubezpieczających, a umowna modyfikacja terminów może odbywać się jedynie w celu polepszenia zakresu uprawnień tych podmiotów.
Czy kodeksowe reguły działają w obie strony?
Art. 115 k.c. znajduje zastosowanie także do sposobu liczenia terminów przez ubezpieczycieli. Przykładem będzie termin na likwidację szkody, na którą ubezpieczyciel, zgodnie z art. 817 § 1 k.c., ma 30 dni.
Zakład ubezpieczeń, który nie spełnił świadczenia, gdy termin upływał w sobotę, nie pozostaje w opóźnieniu, a uprawnionemu z umowy ubezpieczenia nie należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Jest to jeden z elementów, który należy badać w ocenie roszczeń w prowadzonych sprawach sądowych.
Podsumowanie
Prawidłowe liczenie terminów wypowiedzenia, odstąpienia od umów ubezpieczenia ma kluczowe znaczenie w praktyce ubezpieczyciela, jego dystrybutorów i pozwala zapobiegać kłopotliwym nieporozumieniom. To podstawowy algorytm, który należy uwzględniać, opracowując regulacje wewnętrzne, budując systemy IT.
Niewłaściwe ustawienie tego procesu może prowadzić do nieuzasadnionego polisowania kolejnego okresu ubezpieczenia i windykacji składki, a w konsekwencji niepotrzebnych reklamacji, interwencji Rzecznika Finansowego, postępowań sądowych.
Mariusz Astasiewicz
radca prawny
