Zwiększenie ochrony konsumentów na rynku finansowym wymaga szeregu szybkich i kompleksowych działań, takich jak np. instytucjonalizacja współpracy podmiotów zajmujących się szeroko rozumianą ochroną konsumenta – to jeden z głównych wniosków z konferencji „Nadużycia na rynku finansowym a ochrona konsumenta w świetle aktualnych wyzwań rynkowych”, zorganizowanej przez Rzecznika Finansowego we współpracy z Fundacją Edukacji Ubezpieczeniowej oraz Doradczym Komitetem Naukowym, działającym przy RzF. Podczas spotkania zaprezentowano też główne tezy niektórych opracowań zamieszczonych w raporcie DKN zatytułowanym „Nieprawidłowości na rynku finansowym a ochrona konsumenta”.
Postulat instytucjonalizacji współpracy podmiotów publicznych zajmujących się szeroko pojętą ochroną konsumentów jako sposobu na poprawę sytuacji konsumentów na rynku usług finansowych i przeciwdziałaniu nadużyciom wobec nich zgłosiła prof. dr hab. Edyta Rutkowska-Tomaszewska z Uniwersytetu Wrocławskiego. Taką platformą współpracy mógłby być nowy organ o nazwie Komitet Ochrony Konsumenta Usług Finansowych, wzorowany na Komitecie Stabilności Finansowej (KSF).
– Byłoby to forum wymiany informacji i wypracowywania rekomendacji, stanowisk odpowiednich działań w razie dostrzeżenia zagrożeń dla interesów konsumentów – a nade wszystko „mówienia jednym głosem” wobec instytucji finansowych. Z pewnością pozwoliłoby to na przyspieszenie i lepszą koordynację działań takich instytucji – mówiła prof. Edyta Rutkowska-Tomaszewska. Ekspertka oceniła również, że ze względu na skalę nieprawidłowych praktyk rynkowych wobec konsumentów na rynku usług finansowych – a w konsekwencji generowanie ryzyka systemowego – rozszerzeniu powinien ulec skład KSF, co najmniej o Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
– Struktura instytucjonalna ochrony konsumenta na rynku usług finansowych wymaga bowiem systemowego i kompleksowego ujęcia, co zapewnia także konieczne spojrzenie na ten rynek nie w sposób „odcinkowy” i fragmentaryczny, ale „z lotu ptaka” , z szerszej perspektywy. Takie podejście pozwoli na właściwą ocenę i diagnozę aktualnej sytuacji na rynku finansowym i zachodzących na nim zjawisk, podejmowanie adekwatnych, niespóźnionych i skutecznych działań, nie wspominając o zapewnieniu instytucjonalnej współpracy między poszczególnymi elementami sieci bezpieczeństwa i ochrony konsumenta na rynku finansowym – wskazała prof. Edyta Rutkowska-Tomaszewska.
Z kolei prof. dr hab. Karol Klimczak z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu wskazał na omawianych przez siebie przykładach, że popełnianie nadużyć finansowych jest opłacalne, mimo działań nadzoru. – W celu skutecznego przeciwdziałania nadużyciom potrzebna jest więc zmiana spojrzenia na racjonalność sprawców – mówił. W podsumowaniu zasugerował alternatywny model racjonalności, związany z rozwijającym się modelem zarządzania wartościami – etykę cnót jako potencjalny kierunek poszukiwania skutecznych metod ograniczania nadużyć.
O tym, jak ograniczyć nadużycia ze strony instytucji finansowych, mówiła Aleksandra Wiktorow, Rzecznik Finansowy. Jej zdaniem szybsze działanie sądów i organów państwa tworzących system ochrony konsumentów oraz większa odpowiedzialność menedżerów to dwie główne ścieżki skutecznego ograniczenia nadużyć ze strony instytucji finansowych. Zwróciła też uwagę, że niezbędne są również edukacja społeczeństwa i przekonanie o kluczowym znaczeniu korzystania z prawa do reklamacji.
– Moim zdaniem na Rzeczniku Finansowym i innych organach państwa składających się na system ochrony konsumentów spoczywa obowiązek natychmiastowego – w miarę możliwości – działania, zaraz po dostrzeżeniu niepokojących sygnałów. Nie możemy czekać, aż złe praktyki się upowszechnią i osiągną większą skalę – podkreśliła Aleksandra Wiktorow. Jej zdaniem samo nagłośnienie negatywnej praktyki oraz zapowiedź wszczęcia działań wobec jednego podmiotu mogą powstrzymać innych uczestników rynku przed pójściem tą samą drogą.
Artur Zwaliński z UOKiK zaprezentował pomysły swojej instytucji na ograniczanie nadużyć na rynku finansowym. Z praktyki Urzędu wynika np., że mylące dla klientów jest używanie sformułowań „doradca” lub „doradca klienta” przy tytułowaniu pracowników banku oraz pośredników. Dlatego UOKiK chce zakazać takich praktyk. Zdaniem przedstawiciela instytucji należałoby też wprowadzić obowiązek nagrywania procesu sprzedaży konsumentom produktów finansowych. UOKiK chciałby też mieć możliwość wydawania tzw. ostrzeżeń konsumenckich również na etapie postępowania wyjaśniającego, a nie dopiero w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Agnieszka Kowalska, p.o. dyrektora Departamentu Praktyk Rynkowych w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego, mówiła o roli KNF w ograniczaniu nadużyć na rynku finansowym. Wymieniała edukację, stanowienie prawa i nadzór jako trzy elementy istotne dla ograniczenia nadużyć ze strony instytucji finansowych. Zwracała uwagę, że konsumenci przy podejmowaniu decyzji finansowych kierują się zaufaniem do swojego doradcy, do instytucji finansowej, które niestety są często nadużywane. Przypomniała również, że nadzór aktywnie uczestniczy w ściganiu przestępstw dotyczących rynku finansowego, m.in. składając wiele zawiadomień do prokuratury. Podkreślała, że za każdym razem gdy Komisja podejmuje taką decyzję, podmiot, do którego praktyk nadzór ma zastrzeżenia, jest wpisywany na listę ostrzeżeń publicznych.
Podczas konferencji zaprezentowano też główne tezy niektórych opracowań zamieszczonych w raporcie DKN zatytułowanym „Nieprawidłowości na rynku finansowym a ochrona konsumenta”. Przedstawiła je prof. dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler z Uniwersytetu Gdańskiego, która koordynowała prace zespołu przygotowującego raport.
– Nasz raport wskazuje, że różne formy nieprawidłowości na rynku finansowym są jego immanentną cechą. Podstawową siłą napędzającą te nieprawidłowości jest chciwość podmiotów występujących na rynku, której nie są w stanie powstrzymać instrumenty regulacyjne i nadzorcze oraz stosowane środki represji. Nie przeciwdziałają jej także istniejące normy etyczne – mówiła prof. Anna Jurkowska-Zeidler.
Celem raportu było dokonanie analizy i systematyki nieprawidłowości występujących na polskim rynku finansowym, które negatywnie wpływają na prawa i interesy konsumentów oraz na reputację tego rynku. Autorzy dokumentu skupiają się nie tylko na opisie zjawisk, ale też formułują propozycje przeciwdziałania im.
Raport jest dostępny pod adresem:
AM, news@gu.home.pl
(źródło: RzF, Facebook)
