Przy składaniu rocznego PIT może pojawić się wątpliwość: czy otrzymując odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku komunikacyjnego i zadośćuczynienie w postaci jednorazowej kwoty pieniężnej obejmującej zaspokojenie wszelkich roszczeń, w tym roszczeń rentowych (art. 445 § 1 oraz art. 444 § 1 k.c.), należy je uwzględnić jako dochód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym?
Zważywszy na statystyki wypadków komunikacyjnych opublikowane na początku stycznia br. przez Komendę Główną Policji (21 528) i zgłoszonych kolizji drogowych (22 610), wątpliwość ta może dotyczyć wielu poszkodowanych, którzy szczęśliwie uzyskali należne sumy pieniężne. Uzyskali je bezprocesowo, w wyniku ugody zawartej z ubezpieczycielem przed wszczęciem procedury sądowej albo w wyniku wyroku sądowego.
Czy zatem w świetle obowiązujących przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, w szczególności art. 21 ust 1 pkt 3, należy zgłosić kwotę odszkodowania i zadośćuczynienia do opodatkowania w zeznaniu podatkowym i zapłacić od tej kwoty podatek? Z taką oto wątpliwością do organu podatkowego wystąpiła podatniczka.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) różnego rodzaju świadczenia, w tym odszkodowania czy zadośćuczynienia, stanowią – co do zasady – przychód. Nie wszystkie jednak odszkodowania i zadośćuczynienia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy o PIT, korzystają ze zwolnienia od podatku. Należy jednak mieć na uwadze, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.
Zwolnienie nie obejmuje wszelkich zadośćuczynień. Dotyczy tylko tych, których wysokość lub zasady są ustalone wprost w przepisach prawa, z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych kategorii odszkodowań (zadośćuczynień).
Wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem: 1. odszkodowań za szkody w majątku związanych z działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, 2. dochodu z art. 15 i 15 a, tj. dochodu powstałego z inwestowania składki ubezpieczeniowej (polisy z UFK).
Jeśli zatem świadczenie zostało wypłacone z tytułu ubezpieczeń majątkowych lub osobowych, a nie mieści się w pkt 1 i 2, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym PIT. Kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń to kwoty, do wypłaty których jest zobowiązany ubezpieczyciel w związku z zawartą umową ubezpieczenia. W przypadku tego zwolnienia nie ma znaczenia, czy jest to odszkodowanie dobrowolnie wypłacone przez ubezpieczyciela, zadośćuczynienie w wyniku wyroku sądowego, ugody sądowej i pozasądowej.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie w przytoczonym na wstępie przypadku nie korzysta ze zwolnienia podatkowego z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Jest natomiast przychodem z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT, korzystającym ze zwolnienia na podst. art. 21 ust 1 pkt 4 ustawy. Nie trzeba go zatem wykazywać w rocznym zeznaniu podatkowym.
Sygn.0113-KDIPT2-3.4011.58.2025.1.MS, 2025-02-04.
Sławomir Dąblewski
dablewski@gmail.com
